Yaşananları, sevinci, xatirələri, insanın özünü unutduran bəla: nə etməli? - həkim yazır

Yaşananları, sevinci, xatirələri, insanın özünü unutduran bəla: nə etməli? - həkim yazırAlzheimer əsasən yaşlanma ilə birlikdə beyin hüceyrələrinin ölməsi nəticəsində yaddaşin itməsi  və demensiyanin səbəbidir. Günümüzdə hələlik geri döndürülə bilməyən bir prosesdir.
Cox zaman asta başlayir və yavaş inkişaf edir. Alzheimerin yaşlıların xəstəliyi olduğunu düsünsələr də xəstələrin 5%-i 40-50 yaşlarına təsadüf edir. 60 yaşdan daha tez yoluxanlarda bu xəstəliyin genetic meyilli oldugu düşünülür.
Alzheimer nədir?
Alzheimerin əsas elaməti yaxin yaddaşin itmesi, şəxsin adları, adres məlumatlarını, tarixi, özünün şəxsi məlumatlarını, xüsusilə ev ünvanını, telefon nömresini xatırlamaması, məntiqli düşünmə azalması, xasiyyət dəyişiklikləri kimi xüsusiyyətlər üzə çıxar. Və bu əlamətlərin artması həyat keyfiyyətini aşağı salar. Xəstəlik irəlilədikcə gündəlik fəaliyyətlərdə də çətinlik yaranır.
Alzheimerin əmələ gəlməsində beyində beta-amiloid adlanan protein topalarının və tau cisimciklərinin əmələ gəlməsidir. Bu cisimlərin saglam beyin hüceyrələrinə və onlar arasındakı bağlantılara  tesir etdiyi düşünülür.
Simptomlar pisləşdikcə insanların son hadisələri xatırlaması, əsaslandırması və tanıdıqları şəxsləri tanıbası çətinləşir. Və ən nəhayət Alzheimer xəstəsinin ona qulluq edəcək başqa birisinə ehtiyacı olur.
Yaşananları, sevinci, xatirələri, insanın özünü unutduran bəla: nə etməli? - həkim yazırSimptomlar
Alzheimer xəstəliyi proqressiv bir xəstəlikdir, yəni zaman keçdikcə simptomlar daha da pisləşir. Yaddaşın itirilməsi əsas xususiyyətidir. Və ilk inkişaf edən də bu simptomdur. Simptomlar tədricən, aylar, illər ərzində üzə çıxır.
Alzheimer xəstəliyinin simptomlarına aşağıdakılar daxildir:
Yaddaşın itirilməsi: insan yeni məlumatları öyrənməkdə və yadda saxlamaqda çətinlik çəkir. Bu  səbəbdən də aşağıdakılar ola bilir:
sualların və söhbətlərin dəfələrlə tekrarlanması
əşyaların itirilməsi
hadisələri və təyin edilmiş görüşləri unutmaq
lazım olan məkanı tapmamaq və itmək
Koqnitiv çatişmazlıqlar: İnsan düşünmə, mürəkkəb tapşırıqları yerinə yetirmə və mühakimə yeritməkdə çətinlik çəkə bilər:
pul və hesabı ödəməkdə çətinlik
qərar qəbul etməkdə çətinlik
hərəkətlərində hər hansı bir təhlükə və riskləri düşünərək hərəkəkət etməkdə çətinlik
Geyinmək kimi bir neçə mərhələdən ibarət olan tapşırıqları yerinə yetirməkdə çətinlik
Tanıma ilə bağlı problemlər: İnsan üzlərini və ya obyektkəri tanımada  çətinlik yaranır. Bunlar  görmə ilə bağlı problemlərlə elaqəli deyil.
Məkanı hiss etməklə bağlı problemlər: Müvazinətini saxlamaqda çətinlik çəkər, tez-tez yıxılır və ya əlindəki əsyaları tez-tez yerə salır. Həmçinin geyindiyi zaman paltarları bədəninə uyğun təyin etməkdə çətinlik çəkir.
Danışma, yazma və oxuma ilə bağlı çətinliklər: Alzheimer xəstələri uyğun sözlərin tapılmasında çətinlik çəkər. Çox danışarlar,yazmada səhvlər buraxarlar.
Şəxsiyyət və ya davranış dəyişiklikləri:Aşağıdakı şəxsiyyət və ya davranış dəyişiklikləri ola bilər:
əvvəlki vaxtlarına nisbətən daha az kədərlənmək, əsəbləşmək və ya həyəcanlanmaq
adətən evvəllər zövq aldıqları şeylərdən  zövq ala bilməmə, motivasiyanın itməsi
empati hissinin itirilməsi
Obsessiv və ya sosial ortama uyğun olmayan davranış
Yaşananları, sevinci, xatirələri, insanın özünü unutduran bəla: nə etməli? - həkim yazırMərhələləri
Alzheimer xəstəliyinin yüngül, orta və ağır mərhələləri var.
Yüngül Alzheimer xəstəliyi
Yüngül Alzheimer xəstəliyi olan şəxslərdə aşağıdakı yaddaş problemləri və koqnitiv çətinliklər əmələ gəlir:
Gündəlik işləri görərkən normaldan daha uzun zaman aparır
pulu idarə etməkdə çətinlik və ya hesabları ödəmədə çətinlik
məkanı tapmaqda çətinlik və ya itmək
daha tez özündən çıxmaq, bəzi seyləri gizlərmək kimi davranış dəyişikliyi
Orta dərəcədə Alzheimer xəstəliyi
Orta dərəcəli Alzheimer xəstəliyində beynin dil, duyğular, düşünmək və mühakimə yürütməyə bağlı hissələri zədəlınir:
Daha çox yaddaş pozulması və hadisələrin qarışdırılması
Yeni şeyləri öyrənə bilməmə
Geyinmək kimi bir neçə mərhələli işləri yerinə yetirmədə çətinlik
Yeni vəziyyətlərdən çıxış yolu tapmaqda çətinlik
Hallüsünasiyalar, paranoyalar
Ağır dərəcəli Alzheimer xəstəliyi
Ağır dərəcəli Alzheimer xəstəliyində beynin hər tərəfində tau cisimcikləri və "beta amiloid" adlanan protein topaları yayılır və bu səbəbdən də beyin önəmli ölçüdə kiçilir. Aşagıdakı elamətlər yaranır:
insanlarla elaqə qura bilməmə
başqalarının qulluğuna ehtiyacı olma
demek olar ki, yataqdan çıxmama
Yaşananları, sevinci, xatirələri, insanın özünü unutduran bəla: nə etməli? - həkim yazırErkən başlanan Alzheimer xəstəliyi
Alzheimer xəstəliyi üçün yaş risk faktoru olmasına baxmayaraq, yalnız yaşlıların xəstəliyi sayılmır. Adətən 65 yaşdan yuxarı insanlarda rast gəlməyimizə baxmayaraq, 40-50 yaşlı şəxslər arasında da müşahidə olunur.
Xüsusən erkən başlayan Alzheimer xəstəliyində genetik faktorun rolu olduğu düşünülür.
Alsheimer xəstəliyi və digər demensiya növləri
Demensiya koqnitiv funksiyaların pozulmasını əhatə edən termindir.
Alzheimer xəstəliyi demensiyanın ən yayılmış formasıdır. Beyində yaranan beta-amiloid protein topaları və tau cisimləri səbəbilə yaranır. Simptomlar yavaş-yavaş başlayır.
Digər demensiya növləri arasında Levi cisimcikli demensiya, Parkinson demensiyası, Creutfeldt-Jakov xəstəliyi, Vaskulyar demensiya, Frontotempotal demensiya, normal təyziqli hidrosefaliya, Hantington xəstəliyi də vardır. Bir insanda demensiyanin bir neçə növü ola bilər.
Yaşananları, sevinci, xatirələri, insanın özünü unutduran bəla: nə etməli? - həkim yazırDiaqnozun qoyulması
Alzheimer diaqnozunun qoyulması üçün şəxsin yaddaş pozulması, koqnitiv geriləmə və ya gündəlik həyat fəaliyyətini yerinə yetirmədə çətinliyin olması mütləqdir.
Əhatəsində olan insanlar şəxsin özündən əvvəl demensiya əlamətlərini hiss edirlər.
Alzheimer xəstəliyi üçün xüsusi bir müayinə yoxdur. Əgər Alzheimer xəstəliyi şübhəsi varsa həkim pasientin özündən, qohumlarından və baxıcılarından simptomları və xəstənin tibbi keçmişi barədə ətraflı məlumat toplamalıdır. Əlavə olaraq aşağıdakı müayinələrə də ehtiyac ola bilər:
pasientin düşünmə və xatırlama bacarığını qiymətləndirmək üçün xüsusi testlər
standart nevroloji müayinə
qan və sidiyin müayinələri
beynin KT və ya MRT müayinəsi
genetik test
Müalicəsi
Alzheimer xəstəliyinin xüsusi bir müalicəsi yoxdur. Çünki beyin hüceyrələrinin ölümünü dayandırmaq mümkün deyildir. Bununla bərabər müalicələr simptomları yüngülləşdirə və pasientin, ailəsinin və baxıcısının həyat keyfiyyətini yaxşılaşdıra  bilər.
Demensiya müalicəsinin vacib elementləri bunlardır:
Alzheimer ilə yanaşı əmələ gələn şəraitin effektiv idarə edilməsi
fəaliyyətlər və gündəlik baxım proqramları
dəstək qruplarının və xidmətlərin cəlb edilməsi
Səbəbləri
Bütün demensiya növləri kimi Alsheimerdə də səbəb beyin hüceyrələrinin ölümüdür, yəni neyrodegenerativ bir xəstəlikdir.
Alzheimerli bir şəxsdə beyin toxumasında sinir hüceyrələri və hüceyrələr arası bağlantılar getdikcə azalır və sinir toxumasında beta-amiloid protein topaları və tau cisimləri əmələ gəlir.
Ölən beyin hüceyrələri arasında lövhələr əmələ gəlir. Həmin lövhələr beta-amiloid adlanan bir proteindən əmələ gəlir. Cisimlər isə sinir hüceyrələrinin icərisində yaranır. Bu cisimlər isə Tau adı verılən başqa bir proteindən əmələ gəlir.
Araşdırmaçılar hələlik bu dəyişikliklərin əmələ gəlmə səbəbini tam olaraq bilmirlər.
Yaşananları, sevinci, xatirələri, insanın özünü unutduran bəla: nə etməli? - həkim yazırRisk fakrorları
Alzheimer xəstəliyi üçün əsas risk faktorlarına nəzər salaq:
yaşlanma
ailə fərdləri arasında Alzheimer xəstəsinin olması
müəyyən genlərin daşınması
Alzheimer riskini artıran digər faktorlara baş beyin travmalarını, toksik materiallar və sənaye tullantıları ilə təması göstərmək olar.
Alzheimer xəstəliyindən qorunmaq üçün aşağıdakılar məsləhət görülür:
gündəlik idman hərəkətləri, yürümə
sağlam qidalanma
ürək-damar xəstəliklərindən qorunmaq
kardiovaskulyar xəstəlik, şəkərli diabet, yüksək təyziq və artıq çəki risklərindən uzaq durmaq
həyatı boyunca aktiv beyin fəaliyyəti ilə məşğul olmaq.
Nevroloq Sevinc MirSeyid
Milli.Az /news.milli.az

Xəbərlər     Baxılıb: 987   Tarix: 23 fevral 2022
f Paylaş

Digər yazılar

Ayaqlarda çatlar şəkərin əlaməti ola bilər - Bu simptoma diqqət

Amerikalı tibb tədqiqatçıları ayaqların dərisində baş verən probleminşəkərin xəbərçisi ola biləcəyini sübut ediblər. -a istinadən bildirir ki, ayaq dərisində görünən kseroz adlanan simptom məhz şəkəri yüksək xəstələrdə v

Burnunuz axanda bunları etməyin! 6 səhv

Zökəm (rinit) soyuqdəymə və qrippin ən birinci əmələ gələn simptomlarındandır. Zökəmin müalicəsi zamanı etdiyimiz bəzi səhvlər müxtəlif ağırlaşmalara yol aça bilər. -ya istinadla sizə zökəmin müalicəsi ilə bağlı olan vaci

Çiy yumurta içmək kişilərdə cinsi zəifliyə təsir edirmi?

Yəqin ki, çoxunuz səhər yeməyinə bişmiş yumurta yeyirsiz. Hər səhər bir ədəd yumurta yemək orqanizm üçün vacibdir. Yumurtada çox sayda mikroelementlər, zülal, protein, kalsium vardır. Çiy yumurtada isə təmiz protein çoxdur

Qastroenteroloqdan XƏBƏRDARLIQ: Bu şəxslər sarımsağı çiy halda yeməməlidir

Rusiyalı qastroenteroloq Nikita Xarlov xəbərdarlıq edir ki, sarımsaq faydalı məhsul olsa da onu çiy halda yemək mədə-bağırsaq sistemində problemləri olan insanlara ziyan vura bilər. Rusiya KİV-lərinə istinadla bildirir ki

Qaraciyəri təmizləyən və bərpa edən 5 əlçatan məhsul

Qaraciyərin əsas funksiyalarından biri detoksikasiya funksiyasıdır. Hər dəqiqə insan orqanizminə çoxlu sayda ziyanlı maddələr daxil olur, həmçinin ziyanlı maddələr müxtəlif metabolik proseslər nəticəsində orqanimin özünd

Bu bitki insanı çoxsaylı xəstəliklərdən QORUYUR

Güclü antioksidantlarla zəngin olan qara zirənin toxumları orqanizmi bir sıra xəstəliklərdən qoruyur. Mütəxəssislər onu müxtəlif yeməklərə əlavə etməyi məsləhət görürlər. tibbi saytlara istinad edərək qara zirənin faydal

İmmunmodulyator dərmanlar içmək lazım deyil - Həkim

Kovid pandemiyasında immuniteti gücləndirmək və virusdan qorunmaq üçün çox insanlar immunstimullaşdırıcı ( bu dərmanlar immune sözü ilə başlayır) preparatlara üz tutur. -a istinadən bildirir ki, həkim immunoloq Nikolay Kryuçko

Gül suyunun gözəllik və sağlamlıq üçün FAYDALARI

Dahi alim və həkim Avisenna qızılgülün faydalı xüsusiyyətlərinə böyük elmi əsər həsr etmişdir. Qızılgül suyu və yağı qədimdən müalicəvi və kosmetik vasitə kimi geniş istifadə olunurdu. bildirir ki, qızılgülün ətri insanı

Həkim milyonçu olmalı deyil, onun rüşvət almağa ixtiyarı yoxdur" - "Semaşko"nun direktoru

Həkimlər arasında rüşvət almaq faktı olub. Biz dərhal bununla bağlı tədbir görmüşük. Mən dərhal həmin həkim barədə hüquq-mühafizə orqanlarına məlumat vermişəm. Bu kimi 3-4 hadisə olub. Hətta sizə deyim ki, həkimlərin pu

turlar.az

sonxeber.az makiyaj etmek qaydalari hamilelikde qidalanma makiyaj instagram bürclər iyun 2022 qışa hazırlıq badımcan əl işlərinin hazırlanması burcler 2022 kosmetika sinə diklesdirme bahara gore hakisdalar