Hazır qidalar və onlara qatılan maddələr nələrə səbəb olur?

Hazır qidalar və onlara qatılan maddələr nələrə səbəb olur?Müasir dövrdə insanlar arasında allergik reaksiyalar, astma tutmaları, həzm sistemi pozğunluqları kimi narahatlıqların, həmçinin şiş xəstəliklərinin artmasının ən birinci səbəbi hazır qidaların və onların istehsalında istifadə edilən qatqı maddələrinin kütləvi şəkildə qəbulu hesab olunur.
Bunu Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun aparıcı mütəxəssisi Lamiyə Abasova "Qatqı maddələri, yoxsa qida əlavələri?" adlı məqaləsində bildirib.
Qatqı maddələri nədir? Qidaların əksərinə qatılan bu maddələrin hamısı ziyanlıdırmı? Onların hansı fəsadları ola bilər? Mütəxəssisin məqaləsində bu və başqa suallara cavab verilib.
"Qatqı maddələri", yoxsa "qida əlavələri" terminlərindən hansının istifadəsinin düzgün olduğunu aydınlaşdırmaq zəruridir. Belə ki, müxtəlif dillərdə "food supplements" və ya "dietary supplements", "биологически активные добавки", "gıda takviyeleri" kimi məlum olan "qida əlavələri", daha doğrusu, "bioloji fəallığa malik qida əlavələri" termini qida rasionunu zənginləşdirmək və profilaktika məqsədilə kapsul, tablet, toz, məhlul və s. şəklində, müəyyən edilmiş dozada qəbul olunan, bitki, heyvan, mineral mənşəli və ya kimyəvi yolla alınmış bioloji aktivliyə malik maddələrə (vitaminlər, mineral maddələr, amin turşuları və s.) şamil edilir. Lakin hazırkı mövzunun aid olduğu "qatqı maddələri" dünyada "food additives", "пищевые добавки", "katkı maddeleri" kimi məlumdur. Qatqı maddələri ayrılıqda qida kimi istifadə edilməyən, hər hansı bir qidanın xam maddəsi, əsas və ya köməkçi komponenti olmayan, qidaların (əsasən, qablaşdırılmış, hazır qidaların) rəf ömrünü uzatmaq, dad, qoxu, tekstura, görünüş və s. kimi xüsusiyyətlərini saxlamaq, inkişaf etdirmək məqsədilə onlara əlavə edilməsinə icazə verilən kimyəvi maddələrdir. Qatqı maddələri müasir dövrümüzün kəşfi deyil, qədim zamanlardan bəri onlardan qida hazırlanması və saxlanmasında istifadə edilib. Bunlardan uzun müddət saxlamaq, dad vermək məqsədilə ətə və balığa əlavə edilən duzu, həmçinin ədviyyatı, şəkəri misal göstərmək olar.
Qida əlavələrinin sənayedə geniş istifadəsinə XIX əsrin sonlarından başlanılıb. Doğrudur, qatqı maddələri kimyəvi maddələrdir, amma bütün kimyəvi maddələrin insan orqanizmi üçün təhlükə törətdiyini düşünmək də yanlışdır. Belə ki, bütün orqanizmlərin strukturunu təşkil edən, həyat fəaliyyətinin vacib komponentləri olan zülallar, yağlar, karbohidratlar, vitaminlər, minerallar da kimyəvi maddələrdir.
Qatqı maddələrindən istifadə olunması qidanın bütün istehsal mərhələlərindən keçərək anbarlara, dükanlara və istehlakçıya çatdırılana qədər müəyyən edilmiş zaman ərzində məhsulun keyfiyyətinin qorunub saxlanılmasını təmin edir. Müasir dövrdə insanlar arasında allergik reaksiyalar, astma tutmaları, həzm sistemi pozğunluqları kimi narahatlıqların, həmçinin şiş xəstəliklərinin artmasının ən birinci səbəbi hazır qidaların və onların istehsalında istifadə edilən qatqı maddələrinin kütləvi şəkildə istehlakı hesab olunur. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, hər hansı bir kimyəvi maddənin insan orqanizminə təsiri həm orqanizmin fərdi xüsusiyyətlərindən, həm də istifadə edilən maddənin miqdarından asılıdır. Hər bir qatqı maddəsi üçün, bir qayda olaraq, sutkalıq istehlak dozası tətbiq edilir və bu həddin aşılması insan sağlamlığına göstəriləcək mənfi təzahürlərə gətirib çıxara bilir. Bundan başqa, bir insan üçün tamamilə təhlükəsiz olan qatqı maddəsi digər birinə güclü zərərli təsir göstərə bilər. Buna görə də Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (WHO) uşaqların, yaşlıların və allergik insanların hazır qidaların istehlakından uzaq durmasını tövsiyə edir.
Qatqı maddələri bitki, heyvan, mineral və ya sintetik mənşəli olub, 3 qrupa bölünür:
1.Təbii (məsələn, çuğundur suyundan alınan betanin - E162);
2. Təbiətdəkinin insan tərəfindən hazırlanmış əkizi olan, təbii məhsula yaxın qatqı maddələri (vanil və s.);
3.İnsan tərəfindən hazırlanan, təbiətdə rast gəlinməyən sintetik qatqı maddələri.
Qida sənayesində yalnız elmi araşdırmalar nəticəsində təhlükəsizliyi sübut olunmuş, istifadə dozası müəyyən edilmiş qatqı maddələrinin istifadəsinə icazə verilir. Dünyada bu araşdırmaların aparılmasına və dozanın müəyyən olunmasına cavabdehlik daşıyan qurum Qida Əlavələri üzrə FAO və WHO-nun müştərək ekspert komitəsi, başqa sözlə, JECFA-dır. Qatqı maddələrini təsvir etmək və qidanın digər inqrediyentləri ilə qarışıqlığına yol verməmək üçün Avropa Birliyinin işarəsi olaraq "E" hərfi və yanında 3 rəqəmli kodlardan istifadə edilir. Təbiiliyi və ya sintetikliyindən asılı olmayaraq, bütün qatqı maddələri bu kodlama sisteminin tərkibinə daxildir. Bu kodlama sisteminə görə qatqı maddələrini aşağıdakı kimi təsnifləndirmək olar:
- Rəngləyicilər - E100-E180 arası.
Hazırlanma zamanı öz təbii rəngini itirən qidanın rəngini bərpa etmək, ona cəlbedici görünüş vermək, rəngsiz qidaya rəng qatmaq məqsədilə istifadə olunur. Qadağan olunmuş bütün rəngləyici maddələr ya toksiki, ya da kanserogen təsirlidir.
- Qoruyucular - E200-E297 arası, E330. Bura antimikrob agentlər (asetik turşusu, benzoy turşusu, kükürd dioksid, sorbik turşusu, propionik turşusu, nitrit və nitratlar) və antioksidantlar daxildir. Antimikrob agentlər qidanın kif, maya göbələkləri və bakteriyalar tərəfindən pozulmasının qarşısını alaraq onların keyfiyyətini qoruyur və rəfdəki ömrünü uzadır. Qoruyuculardan E210-E213 kimi kodlaşdırılan benzoy turşusu əksər bitkilərin yarpaq, qabıq və meyvələrində təbii halda mövcud olub sənayedə, əsasən, turşu və ya duz şəklində, un məmulatları, pendir, saqqız, şirniyyat, dondurulmuş süd məhsulları, yumşaq desertlərdə istifadə edilir. Lakin bu maddənin həddindən artıq istifadəsi astmaya, sinir pozğunluğuna və uşaqlarda hiperaktivliyə gətirib çıxarır.
- Digər qoruyuculardan nitrit və nitratlar emal edilmiş ət məhsullarında və balıqda rəng, qoxu, dad xüsusiyyətlərini qorumaq, mikroblara qarşı stabilliyin saxlanılması üçün tətbiq olunur. Nitritlərdən E250 (natrium nitrit) toksiki maddə olub nəfəs daralması, başgicəllənməsi və başağrısı kimi narahatlıqlara rəvac verə bilən potensial kanserogen maddədir. Buna baxmayaraq, bu maddə ət məhsullarında botulotoksin adlı zəhər əmələ gətirən "Clostridium botulinum" bakteriyasının inkişafının qarşısını alır. JEFCA tərəfindən bu maddənin bədən çəkisinə görə sutkalıq yolverilən qəbuletmə dozası 0,07 mq/kq olaraq təsis edilmişdir.
- Digər məşhur qoruyucu qatqı maddəsi olan E220 və ya kükürd dioksid içkilər, qurudulmuş meyvələr, meyvə şirəsi, sirkə və kartof məhsullarında göbələk əleyhinə istifadə edilir. Lakin bu qatqı maddəsi zəhərli olduğuna görə, onun ABŞ-da çiy meyvə və tərəvəzlərdə istifadəsi Qida və Dərman Assosiasiyası (FDA) tərəfindən məhdudlaşdırılıb. Belə ki, astma xəstələrində şoklara, böyrək çatışmazlığı olan xəstələrdə metabolizmin çətinləşməsinə gətirib çıxardığı, B1 və E vitaminlərini məhv etdiyi sübuta yetirilmişdir. İrlandiyanın Qida Təhlükəsizliyi Qurumu tərəfindən kükürd dioksid üçün bədən çəkisinə görə sutkalıq yolverilən qəbuletmə dozası 0,7 mq/kq olaraq müəyyən edilib.
-Antioksidantlar - E300-E321. Qidada arzu edilməyən qoxu və dad dəyişikliklərinin, enzimatik qaralma və rəng itkisinin qarşısını almaq, rəf ömrünü uzatmaq məqsədilə, əsasən, yağ və yağ məhsullarına əlavə olunur.
-Emulqatorlar və stabilizatorlar - E322-E500. Qidada yağın və suyun bir-birinə qarışmasını təmin edir. Bura lesitin, mono və diqliseridlər aiddir.
-pH tənzimləyicilər və ya turşu bazalı təminatçılar - E500-E578.
-Dadlandırıcılar, aromatizatorlar - E620-E637. Qidanın dad və ya ətir xüsusiyyətlərinin yaxşılaşdırılması üçün istifadə olunur. Qida sənayesində ən çox istifadə edilən dadlandırıcı maddə natrium qlutamatdır. Bu maddədən ət və balıq ehtiva edən dondurulmuş qidalarda, quru qarışım halında satılan bütün şorbalarda, konservlərdə istifadə olunur. Natrium qlutamatın istifadəsinə görə uzaq Şərq ölkələri və Türkiyə birinci yerdədir. Bu maddədən kütləvi istifadə elmdə "Çin restoranı sindromu" kimi bilinən halsızlıq, uyuşuqluq və s. kimi narahatlıqlara səbəb olur.
-Daha geniş sferalı olanlar - E900-E927. Buraya qidanın teksturası, hazırlanması və bişirilmə xüsusiyyətlərini inkişaf etdirən, qida dəyərini qoruyan maddələr daxildir.
Qeyd edək ki, ABŞ-ın FDA təşkilatının istifadəsinə icazə verdiyi qatqı maddələrinin sayı 2800-dür. Avropa Birliyində isə bu rəqəm 297-dir.
Xatırladaq ki, qida məhsullarının təhlükəsizliyinin təminatının başlıca şərti qatqı maddələrinin sutkalıq istifadəsinə, yəni yolverilən normaya riayət etməkdir.
Milli.Az /news.milli.az

Xəbərlər     Baxılıb: 1218   Tarix: 23 avqust 2020
f Paylaş


Ustalar.az ustalar sayti

Oxşar xəbərlər

.

Yüksək İQ və intellektin sonu psixi pozuntu ola bilər

İntellektual və İQ səviyyəsi üstün insanlar daha oyaq və həssas sinir sisteminə malikdir. -a istinadən xəbər verir ki, ABŞ Pitser kollecinin bir qrup alimi psixoneyroimmunologiya üzrə elmi araşdırmalar aparır. Onlar stress

.

Həm arıqladır, həm viruslardan qoruyur

Qatıq süd məhsulları arasında ən faydalılarından biri hesab olunur və sağlamlığa çoxsaylı müsbət təsirləri ilə tanınır. Qədim dövrlərdən bəri istifadə olunan qatıq zəngin qida dəyərinə və təbii probiyotik təsirlərə malikdir

.

İnsan ən çox nə qədər yaşaya bilər?

İnsanların maksimum ömür müddəti hələ tam olaraq dəqiq bilinmir, lakin müxtəlif araşdırmalar və genetik tədqiqatlar bu mövzuya işıq salmağa çalışır. Hal-hazırda qəbul edilən fikrə görə, insanların bioloji potensialı təxminə

.

Dərini gözəlləşdirir, kəpək də azalır

Alma sirkəsinin həzm problemlərindən, dəri problemlərinə, kəpəyi azaltmaqdan ürək sağlamlığına qədər bir çox faydaları var. qafqazinfo-ya istinadən xəbər verir ki, alma sirkəsi sağlamlıq üçün faydalı birləşmələri ehtiva edir

.

Evi necə təmizləyək? - Xanımlar diqqətlə oxusun

Ev təmizliyi həm sağlamlıq, həm də rahatlıq üçün vacibdir. evdə təmizlik etmənin bir neçə əsas addımını və metodlarını izah edir:. 1. Planlaşdırma və Hazırlıq. - Lazım olan vasitələri yığmaq: Təmizlik üçün istifadə ediləcə

.

Bitki çayları haqqında vacib məsləhətlər

Bitki çayları bir çox faydalı xüsusiyyətlərə malikdir, xüsusilə həzm problemlərini yüngülləşdirməkdə effektiv rol oynayır. Ancaq bu məhsuldan istifadə edərkən düzgün növləri seçilməli, uyğun şəkildə dəmlənməli və nəzarətl

.

Hər gün 5 dəqiqə idman etsəni görün nə olar - 10 faiz azalır

Gündə cəmi 5 dəqiqə idman etmək faydalı ola bilər. -a istinadən xəbər verir ki, bununla bağlı London Universitet Kolleci (UCL) və Sidney Universitetinin alimləri araşdırma aparıblar. Tədqiqatda təxminən 15 min insanın 2

.

Burun damcılarının təhlükəli əks təsirləri AÇIQLANDI

Vazokonstriktor burun damcılarına alışmaq təhlükəli nəticələrə səbəb ola bilər. . -a istinadən xəbər verir ki, bunu Rusiya Dövlət Təhsil Universitetinin tibb fakültəsinin terapiya kafedrasının dosenti, terapevt Natalya Kobelevskay

.

Stressi qovmağın 4 yolu

Stress, hər addımda bizi müşayiət edən həyatın qaçılmaz hissəsidir. İstər müsahibə, istər idman çempionatının finalı, istərsə də vacib bir təqdimat olsun, vacib dəyişikliklərin astanasında olduğumuz zaman bizi gözləyir. On

turlar.az

sonxeber.az makiyaj instagram qadin dunyasi geyim necə seçməli dolmalar mətbəx qadın xəstəlikləri sineye qulluq vətənə aid atalar sözləri masturbasiya bedii edebiyyat birlik gəncə