Mitoxondriyaları müalicə etmək mümkündürmü?

Mitoxondriyaları müalicə etmək mümkündürmü?Mitoxondriyaların əsas funksiyası universal enerji mənbəyi olan ATF sintez etməkdir. Bu səbəblə onlar sitoplazmanın ATF enerjisinə çox ehtiyac olan yerlərində daha sıx olurlar (məsələn, ürək əzələsində miofibrillərin arasında və ya sperma­tozoidin qamçısında və s.).
Milli.Az ailehekimi.az-a istinadən bildirir ki, mitoxondriyalarda keçən proseslərin insan sağlamlığına təsiri ilə bağlı mitoxondrial tibb istiqaməti yaranmışdır. Bu, təkcə mitoxondrial xəstəliklərdə deyil (birincili mitoxondrial disfunksiya), yaşdanasılı xəstəliklərdə də mitoxondrial funksiyanı yaxşılaşdıran tədbirlər kompleksidir.
"Mitoxondrial tibb" termini əvvəldən irsi mitoxondrial xəstəliklərin tədqiqatları ilə bağlı yaranmışdır. İndi bu anlayış mitoxondriyaların yaşla bağlı disfunksiyasını da əhatə edir.
Mitoxondrial tibb inkişaf edir!
Mitoxondrial tibbin əsas yanaşmaları:
1. Antioksidantların istifadəsi.
2. Mitoqormezis - stres təsirinə cavab olaraq adaptasiya mexanizmlərinin işə salınması. Bu zaman mitoxondriyaların işinin adaptiv yaxşılaşması qeyd olunur.
3. Mitoxondriyaların biogenezinin və dinamika proseslərinin canlandırılması.
4. Mitofagiyanın stimulyasiyası.
5. Mitoxondriyaların elektron-nəqliyyat zəncirinin optimallaşması.
6. Mitoxondriyaların daxili membran lipidlərinin sabitləşdirilməsi.
7. Mitoxondriyaların transplantasiyası.
8. Mitoxondrial DNT-un gen redaktəsi.
Mitoxondriyalarda keçən proseslər qarşılıqlı əlaqədədir, bu səbəbdən göstərilən istiqamətlər kəsişə bilər. Misal üçün, mitoxondri­ya membranının sabitləşməsi mitofagiya proseslərinin keyfiyyətini artırır.
Bundan başqa, mitoxondrial tibb istiqamətlərinə aiddir:
• mitoxondriya funksiyalarının diaqnostikası;
• konservativ yanaşmalar (həyat tərzinin dəyişməsi);
• innovasion yanaşmalar (mitoxondriyaların transplantasiyası, mitoxondriyaların gen terapiyası, genlərin nüvəyə köçürülməsi və s.).
Hədəf - kardiolipin
Kardiolipin - normada yalnız mitoxondriyaların daxili membranında yerləşən və orada da sintez olunan fosfolipiddir. İbarət olduğu dörd asil zəncir qliserin və iki fosfat başlıqla birləşərək "dayanıb durur". Kardiolipinin tərkibindəki yağlı turşular toxumadan toxumaya fərqlənir. Əzələ və ürək mitoxondriyalarında bu, əsasən, linol turşusudur. Beyində kardiolipinin yağlıturşulu tərkibi daha müxtəlifdir: polidoymayan yağlı turşular, araxidon və dokozaheksayen turşuları. Kardiolipinin unikal konik forması qeyri-biqatlı strukturlara aqreqasiya olunur və mitoxondriya kristləri əmələ gətirir.
Terapiya məqsədi ilə kardiolipin prekursorları olan fosfolipidlər istifadə oluna bilər. Onlardan biri fosfatidilqliseroldur. In vitro tədqiqatlarda göstərilir ki, fosfatidilqliserol mitoxondriya membranlarına quraşdırılır, ATF sintezi və oksigen istifadəsi artır, proiltihab sitokinlərin istehsalı azalır. V gksperimentax in vivo sınaqlarda hər şey, təbii ki, daha çətindir, çünki tədiqat materialının bioəlçatanlığı müəyyən suallarla üzləşir.
Sələf-fosfolipidlərdən başqa kommersiya farma­koloji preparatı - elamipretid mövcuddur. Passiv diffuziya yolu ilə hüceyrələrə hoparaq, hətta depolyarizasiyalı mitoxondriyalara sirayət edir və kardiolipinlə qarşılıqlı əlaqəyə girir. In vitro göstərilir ki, elamipretid orqanizmə bu təsirləri göstərir:
• AFT-un əmələ gəlməsini azaldır;
• oksigenin mənimsənilməsini artırır;
• kardiolipinin oksidləşməsini azaldır;
• ATF miqdarını artırır.
• Antioksidantlar oksidləşmə stresini azalda bilir, amma ATF hasilatına və tənəffüs zəncirinə təsir etmir. Onlar həm sitoplazmada (vitamin C), həm də lipid membran fraksiyasında (vitamin E) təsir edə bilir. Mitoxondriyalar hüceyrədə AFT-nun əmələ gəldiyi əsas yerdir, bu baxımdan təsiri birbaşa mitoxondriyalara yönələn target antioksidantlar işlənib hazırlanır.
• Antioksidant təsirli birləşmələrə ürək prepa­ratları da aiddir. Onların arasında renin-angio­ten­zin sistemi, angiotenzin-çevirən ferment (AÇF) inhibitorları, habelə sartanları (1 tipli angiotenzin reseptorları blokatoru) göstərmək olar.
Bəs mitoxondriyaları necə müalicə edək?
Bu gün mitoxondrial xəstəliklər, əsasən, konservativ müalicə edilir, lakin mitoxondrial disfunksiya dərəcəsi yüksəkdirsə, yaxud anadan­gəl­mə mitoxondrial xəstəliklər varsa, bu müalicə yetərli deyil. Mitoxondriyaların normal işi təkcə mitoxondrial xəstəliklərdə deyil, Altsgeymer və Parkinson xəstəliklərində, diabet, sarkopeniya, insulinrezistentliyi xəstəlikləri və insult, miokard infarktı, orqanizmin qocalma prosesi zamanı da pozulur. Məlumdur ki, yeni mitoxondriyaların çatdırılması və ya onların pulunun bərpası terapevtik effekt verə bilər. Alimlərin fikrincə, mitoxondrial terapiyanın yeni paradiqması "təzə" orqanellərin çatdırılmasına əsaslanır, istər auto­loji (eyni orqanizmdən), istər heteroloji (başqa orqanizmdən). Hüceyrəyə mitoxondriyaların süni yeridilməsi yaşdanasılı mitoxondrial disfunksiyanın əsas problemini həll edə bilər, yəni hüceyrənin normal işi üçün vacib olan "yaxşı" mitoxondriyaların miqdarını hədəf səviyyəyə qədər artırmaq.
Qeyd etmək vacibdir ki, in vivo mitoxondriyaların hüceyrədən-hüceyrəyə ötürülməsi normal və orqanizmdə geniş yayılmış prosesdir. Orqanizmin hüceyrələri mtDNT ilə mübadilə edə bilər (ekzosomlar, mikrovezikullar, apoptotik cisimciklərin tərkibində), hətta başqa hüceyrələrə bütöv mitoxondriya ötürə bilər (mikrovezikullar və tunnel nanoborucuqların vasitəsi ilə). Mitoxondriyaların donorları mezenximal kök hüceyrələri, fibroblastlar, astrositlər, aktivləşmiş trombositlər və bəzi başqa tip hüceyrələr ola bilər.
Mitoxondriyaların in vivo köçürülməsi bir sıra fizioloji funksiyanı yerinə yetirir:
• zədələnmə vaxtı hüceyrənin apoptozdan qorunulması (astrositlər neyronları "xilas" edir);
• hüceyrələrin yenidən proqramlaşdırılması və differensiyası;
• immun proseslərdə iştirak (mitoxondriyaların mezenximal kök hüceyrələrdən makrofaqlara transferi sonuncuların faqositar aktivliyini gücləndirir).
Milli.Az

Xəbərlər     Baxılıb: 823   Tarix: 02 sentyabr 2022
f Paylaş

Turlar.az

Oxşar xəbərlər

.

Uşaqlar üçün qida məhsullarına yeni tələb müəyyənləşdi

Uşaqlar üçün qida məhsullarına dair yeni tələb müəyyənləşib.   -a istinadən bildirir ki, bu, Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin Kollegiyasının təsdiqlədiyi "Qida əlavələrinə dair sanitariya norma və qaydaları"nd

.

İnsanlar niyə solaxay doğulur və beyinləri necə fərqlənir?

Sağ əli ilə rahat hərəkət edənlərin üstünlük təşkil etdiyi dünyada əksər şey solaxayları qeyri-dominant əllərindən istifadə edərək uyğunlaşmağa məcbur edir. Dünyada solaxayların payının əhəmiyyətli bir faiz təşkil etməsin

.

Bu yeməkləri sabaha saxlamaq olmaz - Siyahı

İnsanlar çox vaxt ertəsi günə saxlanılan yeməklərin sağlam olub-olmadığını düşünmür. Lakin mütəxəssislər iddia edirlər ki, bəzi yeməklər bir neçə saat keçdikdən sonra xəstəlik mənbəyinə çevrilir. Belə ki, onlar soyuducud

.

Dişlərin saralmasının əsas 9 səbəbi

Dişlərin təbii rəngi diş minasının sıxlığı, diş toxumasının keyfiyyəti (dentin) və dişlərin mikrorelyefi ilə müəyyən edilir. Bu amillər də öz növbəsində genetikadan asılıdır. Bundan əlavə, sağlamlıq vəziyyəti və ya xaric

.

Ən təhlükəli xərçəng növlərindən birinin ilk əlamətləri

Britaniyalı həkimlər dörd narahatedici əlamət açıqlayıblar. Bəzi xərçəng növləri əlamətlərinə görə erkən mərhələdə tanınır. .   -a istinadən bildirir ki, bu barədə Böyük Britaniya Milli Səhiyyə Xidmətinin ekspertləri bildiriblər

.

Qatığı daha faydalı etməyin yolu

Şəfa mənbəyi olan qatığın içinə 1 qaşıq kətan toxumu əlavə etdikdə, verdiyi güclü təsirlərə inanmayacaqsınız. Toxumlar sağlamlığımız üçün vacib vitamin və minerallar təmin edən qidalardır. Omeqa-3 yağ turşuları, lif, zülal

.

Zeytun yağının içinə limon sıxıb içsəniz

Ən sağlam yağlar arasında yer alan zeytun yağı istehlakı ilə bir çox fayda təmin edir. Zeytun yağının tək başına faydaları ilə yanaşı, alternativ istifadəsi də var. Bu barədə -ə istinadən xəbər verir. Sağlam həyat vərdişlərini

.

Tünd şokoladın müalicəvi əhəmiyyəti üzə çıxdı

Alimlər ürək-damar sağlamlığını dəstəkləmək üçün yeni yollar tapmağa davam edirlər. Çindən edilən son araşdırmalar maraqlı nəticə ilə diqqəti cəlb edir: tünd şokolad təkcə müalicəvi deyil, həm də hipertoniya ilə mübarizəd

.

Kimlər mütləq kəsmik yeməlidir?

Kəsmik, mezofil laktik turşu bakteriyalarının təsiri altında həyata keçirilən laxtalanma adlanan prosesdə südün təbii və ya süni fermentasiyası məhsulunun bərk hissəsidir. Süd törəməsi olmasına baxmayaraq, laktoza dözümsüzlüy

turlar.az

sonxeber.az gozel gorunmek hamiləlik toy makiyaji sekilleri qan qruplari haqqinda melumat soz haqqinda atalar sozu qarın yağları gavalının faydaları kosmetika rəksanə layla bayatılar ziyafet geyimleri ekizler