Rəssamlar şəhərindən REPORTAJ - FOTO

Macarıstanın paytaxtı Budapeştdən 20 km aralıda, Dunay çayının sahilində Sentendre adlı şokolad qutusuna bənzəyən gözəl bir şəhər var. Ancaq bu şəhər acı trufelə yox, təsadüfən kimsə tərəfindən yerə səpələnən və dar küçələrdə yuvarlanan rəngarəng və parıltılı lollipoplara daha çox bənzəyir. Mən onu həm də açıq səma altında estetik və miniatür incəsənət nümunəsi adlandırardım. Ona görə ki, qədim dövrlərdən bəri buranı özünə məskən seçən rəssamlar və heykəltəraşların yüzlərlə şah əsəri indi bəhbəhlə şəhərin muzey və incəsənət qalereyalarında nümayiş etdirilir. 
Ərazinin bənzərsiz cazibəsi, gözəl memarlığı və qonaqpərvər insanları Sentendreni bu gün məşhur turizm məkanına çevirib. Lakin gecə-gündüz küçələri turistlər dolub-daşan Budapeştdən fərqli olaraq Sentendre sakitliyi sevən incəsənət aşiqlərinin məskənidir. Macarıstana səfər etməyi planlaşdırırsınızsa, bu şəhəri də səyahət planınıza daxil etməyi şiddətlə tövsiyə edirəm. Cəmi bir gündə siz Skanzen açıq səma altında etnoqrafik muzeydə pravoslav kilsəsini və lüteran kilsəsini ziyarət edə, məşhur macar rəssamlarının əsərlərinə tamaşa edə, yerli marzipan və şərabların dadına baxa, həm də necə dəyərlər ötən əsrə səyahət edə bilərsiniz. 
Publika.az Sentendre şəhərindən reportajı təqdim edir:
Ondan başlayım ki, şəhərlə tanışlıq mənə özümü nağılın baş qəhrəmanı kimi hiss etdirirdi. Təəccüblü dərəcədə gözəl və rahat şəhər-muzey Sentendre xüsusi cazibə və füsunkarlığa malikdir. Rəssamların yolboyu sıra ilə düzülən sənət nümunələri də tək-tək hay verirdi ki, dünyamıza xoş gəlmisən. Bir sözlə, Sentendre hər addımda bədii və romantik atmosferi hiss edə bildiyim sürprizlər şəhəri oldu... 
Əziz oxucu, əgər belə bir səyahətə vaxt və imkan edə bilmirsənsə, ürəyini sıxma, bu nağılda sən də varsan. Odur ki, virtual səyahətimiz başlasın! 
Tarixi haqqında 
Tərcümeyi-halı 11-ci əsrə gedib çıxır, baxmayaraq ki, hələ 1-ci əsrdə Ulsitiya-Kastra qalası əsasında qədim Roma düşərgəsi olduğuna dair tarixi sübutlar var. Şəhərin adını Macarıstanın ilk kralı I İştvan verib: Szentendre - "Müqəddəs Endryu" deməkdir. Bəzi məlumatlara görə, bu, 1009-cu ilə gedib çıxır. Serbiyadan olan ilk qaçqınların şəhərdə məskunlaşması isə 14-cü əsrə təsadüf edir. Sonrakı əsrlərdə mühacirlərin sayı artaraq koloniya böyüyüb. 10 mindən çox serbin köçü şəhərin gələcək inkişafına və mədəni-tarixi görünüşünə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edib. Bunun sayəsində indi Sentendredə çoxlu sayda pravoslav kilsəsi, hətta Serb pravoslav sənəti muzeyi var. Zamanla yunanlar, rumınlar, macarlar və almanlar da onlara qoşulub. Hər bir etnik icma Sentendredə öz məbədini ucaldıb və nəticədə burada pravoslav, katolik, lüteran kilsələri və hətta sinaqoqlar meydana çıxıb. Qaçqınlar arasında çoxlu istedadlı sənətkarların, təcrübəli usta və təşəbbüskar tacirlərin olması şəhərin sürətlə çiçəklənən mədəniyyət şəhərinə çevrilməsinə yollar açıb. Təəssüf ki, tez-tez baş verən daşqınlar və vəba xəstəliyi yerli idilliyanı pozub.
Sentendrenin unikallığı təkcə müxtəlif xalqların mədəniyyətlərinin və adət-ənənələrinin qarışığında deyil. 19-cu əsrdə bu şəhər rəssamların, heykəltəraşların, müxtəlif incəsənət ustalarının əsl şəhərinə çevrilib. Burada, mənzərəli Dunay çayının sahilində əsl sənət koloniyası formalaşıb. Sentendrenin yeni çiçəklənmə dövrü 1900-cü illərə təsadüf edir, o zaman yaxınlıqdakı yaşayış məntəqələrindən bir çox rəssam şəhərə köçür və bu da onu ölkə incəsənətinin mərkəzinə çevirir. O vaxtdan bəri Sentendre haqlı olaraq rəssamlar şəhəri adlanır. Hazırda incəsənət nümayəndələrinin sayı xeyli aşağıdır, çünki onların bir çoxu Budapeştə köçərək emalatxanaları paytaxtda açmağa üstünlük veriblər, lakin şəhər hələ də öz mədəni adını qürurla daşıyır və bir çox sənət qalereyaları və muzeyləri ilə məşhurdur. Üstəlik, onların sayı o qədər çoxdur ki, Sentendre Macarıstanın Məkkə muzeyinin statusunu alıb. 
Sentendredəki muzeylərin siyahısı ilə tanış olmağa dəyər:
Marzipan muzeyi
Şərab muzeyi
İctimai nəqliyyat muzeyi
Margit Kovacs keramika muzeyi
Yeni il oyuncaqları muzeyi
Serb Pravoslav İncəsənət Muzeyi
Sentendre İncəsənət Qalereyası
Skanzen açıq səma altında etnoqrafik muzey
Rəssamlar şəhərinə ən əlverişli marşrut Budapeştdən keçir, qatarla yarım saatdan sonra sehrli cənnətə düşürsən. Avtobuslar paytaxtın Arpad körpüsünün yaxınlığında yerləşən avtovağzaldan, HÉV qatarları isə Bathyani meydanında Batthyány tér stansiyasından yola düşür. Gediş intervalı çox rahatdır - qatarla təxminən 20 dəqiqə, avtobuslarla isə yarım saatdan bir gəlir. H5 qatarınızı tapmaq üçün platformada yerləşdirilən lövhələrə baxın - yeri gəlmişkən, o, təkcə qatarın nömrəsini deyil, həm də onun getdiyi şəhəri göstərir. Oturacaqlar bütün sərnişinlər üçün eynidir. Biletin qiyməti HUF 630 və ya 3 dollardan bir qədər azdır, lakin adi bir şəhər biletiniz varsa, sizdən sadəcə olaraq 310 forint (təxminən 1,5 dollar) ödəməniz tələb olunacaq. Bununla belə, paytaxtda özəl daşıyıcıların təklifləri çox yayılıb, məsələn, 10-12 dollara (2200-2640 forint) 6-8 nəfərlik qrupla rahat mikroavtobusa minmək olar. 
Skanzen muzeyi 
Dar küçələri, kirəmitli damlı evləri və sahili olan şəhəri bir günə gəzə bilərsiniz, ancaq tələsməyin. Şərti olaraq, Sentendrenin bütün görməli yerləri iki kateqoriyaya bölünür: muzeylər və kilsələr. Muzeylərdən başlayaq. Sentendreni təkcə rəssamlar şəhəri deyil, həm də muzeylər şəhəri adlandırmaq olar. Tarixi mərkəzdə 10-dan çox muzey cəmləşib, hər birində maraqlı və dəyərli sənət nümunələri var. Qeyd edim ki, bəzi muzeylər qışda bağlıdır. Bundan əlavə, əksər muzeylər yayda belə bazar ertəsi bağlanır.
Macarıstan etnoqrafik açıq hava muzeyi "Skanzen" Sentendredən bir neçə kilometr aralıda yerləşir. Burada ölkənin müxtəlif bölgələrindən müxtəlif tipli yaşayış evlərinin surətləri var. Evlər orijinal mebellərlə təchiz olunub, xarakterik bağlarla əhatə olunub və hətta kilsələrlə təchiz olunub.
Bu etnoqrafik muzeyi mütləq ziyarət edin: birincisi, o, birbaşa açıq səma altında yerləşir, ikincisi, ölkənin ən böyük etnoqrafik muzeyidir. Burada Macarıstanın kənd sakinlərinin həyatı və adət-ənənələri, eləcə də ölkənin hər yerindən olan memarlıq tikililəri təqdim olunur. Keçmişdən qalan yüzlərlə müxtəlif kəndli evlərini ziyarət etmək üçün unikal imkanınız olacaq. Muzey 8 tematik bloka bölünür, hər biri Macarıstanın müəyyən bir bölgəsinin həyat tərzinin sirlərini açır. Muzey ziyarətçilərinə bütün binaların qapısı açıqdır. Odur ki, içəri daxil olub kəndlilərin qab-qacaq, mebel və digər məişət əşyalarına baxmağa icazə verilir. 
Diqqət çəkən məqam təkcə evlər deyil, həm də o vaxtkı kəndlilərin fermada saxladıqları: donuz, toyuq, keçi və inək kimi ev heyvanlarının olmasıdır. Ənənəvi şəxsi mülklərdən əlavə, Skanzenin məktəbi, emalatxanaları, şərab zavodları və digər maraqlı binaları var. Üstəlik, onların hamısı hələ də aktivdir - şərabın, gil məmulatlarının, xalçaların və sabunların hazırlanması prosesini öz gözlərinizlə görə bilərsiniz. Etnoqrafik muzey, əslində, əyləncəli, şən, nəhəng bir kənddir, sizi girişdə mehriban qarşılayacaq, hər şeyi danışacaq, göstərəcək, qonaq aparacaq və yenidən ziyarətə dəvət edəcəklər. 1 gün ərzində Skanzenin bütün mülklərini gəzə bilməyəcəyinizə hazır olun, çünki onun ərazisi 60 hektardan çoxdur. Ərazidə hərəkət etmək rahatlığı üçün muzey dəmir yolu turistləri gözləyir, onun xidmətlərindən istifadə edin, ya da ayaqlarınıza güc verin. 
Ləzzət cənnəti
Bu mənzərəli şəhərin çaya baxan saysız-hesabsız restoranları var. Sentendre həyatdan həzz almaq üçün rahat atmosferi ilə məşhurdur, odur ki, yeməklərin əla olması təəccüblü deyil. Turistlər arasında məşhur olan "Rab Raby"də əsl macar qulyaşının dadına baxa bilərsiniz. Bundan əlavə, muzey və qalereyaların da adətən öz yeməkxanaları olur.
Nə ala bilərəm? 
Hədiyyə dəstləri üçün bir çox variant var. Daha çox ənənəvi macar suvenirləri üçün naxışlı ev tekstili, büllur, çini, ev əşyaları və bəzək əşyaları təklif edən "Belle Epoque" multi-butikinə baxın. "Belle Epoque" 1860-cı ildə tikilmiş əlamətdar malikanədə yerləşir və bir əsrlik mebel vitrin rolunu oynayır. Ən yaxşı və ən bahalı çini qabları "Herend" butikində axtarmağa dəyər.
Maraqlı mağazalardan biri də mavi parça üzərində print istehsalında ixtisaslaşmış fabrik mağazası "Kovács Kékfestő"dir. İndiyə kimi parçalar əllə tikirlər. Belə parçaları dəbə Hindistandan hollandlar gətirib. 17-ci əsrdə bu cür parçalar çox populyar idi, hətta Fransa kral sarayında da dəbə minmişdi. Ümumiyyətlə, Sentendrenin mərkəzi vitrinləri əl işləmələri bəzədilən mağazalarla doludur. 
Sentendrenin mənzərəli küçələri həm gəzinti həvəskarları, həm də ciddi ekskursiya həvəskarları üçün eyni dərəcədə maraqlı olacaq. Sentendre ilə tanışlığa onun memarlıq abidələrindən başlamaq üçün ekskursiyaları məsləhət görürəm. Serblər tərəfindən ucaldılmış biri katolik və altı pravoslav olmaqla yeddi kilsəni görmək üçün şəhər mərkəzinə gedin. Belqrad Katedralı (burada Serb arxiyepiskopunun kürsüsü yerləşdiyi üçün belə adlandırılıb) möhtəşəm Serb rokoko ikonostazı ilə öyünür. Binanın özü 18-ci əsrin sonlarında tikilib; kilsə muzeyi də burada yerləşir. Sonra qədim nişanlar və rokoko pəncərələri olan Annunciation kilsəsini, Vəftizçi Yəhyanın Katolik Kilsəsini və s. ziyarət etməyə dəyər.
Marzipan muzeyinin ləzzətli personajları
Sentendredən əlbəttə ki, marzipan almadan qayıtmaq günah olardı. Təam Marzipan Muzeyində bu şirniyyatların onlarla çeşidi satılır. Onun bütün eksponatları marzipandan hazırlanıb. Burada siz məşhur macarların marzipan portretlərini, cizgi filmi personajlarının şəkillərini, mebel və interyer əşyalarını görə bilərsiniz. Kolleksiyanın mirvarisi Pop kralının Macarıstanda ilk və yeganə konserti münasibətilə hazırlanmış Maykl Ceksonun canlı ölçüdə heykəlidir. Təəssüf ki, heç kim sizə Şahzadə Diana və ya King Stefandan bir dişləm götürüb dadlarına baxmağa icazə verməyəcək, lakin muzeydəki mağazadakı marzipanlardan alsanız, dadı damağınızdan getməyəcək. Siz "dad" mədəni səyahətinizi Şərab Muzeyində davam etdirə bilərsiniz, burada sizə Macarıstanın şərabçılıq tarixi haqqında danışılacaq və sınamaq şansı veriləcək. Şəhərlə tanışlığınızı rəngarəng zirzəmidə yerləşən Şərab Muzeyində başa vurmaq xoşdur.
Macar rəssamlarının irsi ilə rəssamların muzeylərində tanış ola bilərsiniz - Lajos Vajda, Karoy Ferenczi, Janos Kmetti, Bela Zobel, Jeno Barchai, Anna Margit və s. Sürrealizm, ekspressionizm, kubizm, realizm... - demək olar ki, bütün məşhur sənət üslubları!
Sadəcə qədim şəhərin küçələrində dolaşmaq, kukla evini xatırladan kirəmit damlı evlərinə baxmaq və gözünüzü bu gözəlliklərlə sevindirmək üçün Sentendreyə baş çəkməyə dəyər!