Sağlamlığa ziyan verə biləcək mətbəx vərdişləri

Mətbəxdəki bəzi vərdişlər var ki, onlar çoxumuza yad deyildir.  Ancaq insanlar ilk baxışdan adi görünən müəyyən hərəkətlərin onların və ailə üzvlərinin sağlamlığına necə mənfi təsir etdiyinin fərqinə varmırlar.  Mədə-bağırsaq problemlərinə yol verməmək üçün hansı vərdişlərdən qurtulmalıyıq?
5 saniyə qaydası
İngiltərənin Aston Universitetinin əməkdaşları beş saniyə qaydasının etibarlı olub-olmadığını öyrənmək olan araşdırma aparmışlar. Onlar müxtəlif növ döşəmələrdə bakteriyaların qidaya necə ötürüldüyünü sınaqdan keçirmişlər. Təcrübə laminat, kafel və xalçada aparılmışdır. Tədqiqat zamanı məlum omuşdur ki, E.coli-nin (bağırsaq çöpləri) "xoşbəxt" sahibi olma ehtimalı xalçadan ən az beş saniyə ərzində yemək götürməkdir. Lakin, bu o demək deyil ki, yerdə olan çörək parçası toz və kir hissəcikləri ilə örtülməyib. Risk etməməyi və atdığınız məhsulların orada neçə saniyə, beş və ya otuz saniyə olmasından asılı olmayaraq həmişə yumağınızı məsləhət görürük. Bunu etmək mümkün deyilsə, sağlamlığınızı bir daha riskə atmamaq üçün yeməkləri zibil qutusuna atmaq lazımdır.
 Xörəyin bişdiyini gözlə yoxlamaq
Mətbəxdə uzun illər keçirmiş peşəkar aşpazlar yeməklərin və məhsulların xüsusiyyətlərini o qədər yaxşı öyrənmişlər ki, vizual olaraq ət, balıq, quş əti və ya xəmirin hazırlığını müəyyən edə bilirlər. Ancaq peşəkar səviyyədə yemək bişirməklə məşğul olmayan bir insan üçün yeməyin hazır olub-olmadığını, belə demək mümkünsə, gözlə başa düşmək çətin olacaq. Həyatda olduğu kimi yeməyin görünüşü bəzən aldadıcıdır, buna görə də gözlərinizə etibar etməməlisiniz.
Əllərin natəmiz olması
Belə sual oluna bilər ki, əllərimizi yumaq kimi sadə və adi bir hərəkətdə nə səhv edə bilərik? Deyək. Bəzi insanlar bu proseduru sabunun iştirakı olmadan həyata keçirməyi üstün tuturlar,yaxud tənbəllik edirlər, ikincisi əllərini çirkli dəsmal ilə silir, digərləri isə uzun müddət əllərini yumur. Bununla belə, telefonla danışmaq kimi gündəlik işləri yerinə yetirdikdən sonra az adam əlini yuyur. Amma onun üzərində az bakteriya yoxdur.
Əllərinizi sabunla yaxşıca yuyun və hamam dəsmallarınızı təmiz saxlamağınızdan əmin olun. Bu,özünüzün və yaxınlarınızın sağlamlığı üçün vacib amildir.
 Əti bir qabda yuyun
Daha bir yanlış hərəkət ət və balığın kranın altında yuyulmasıdır. Bəzən toyuq, ət və ya balıq parçalarını yumaq lazım gəlir, lakin bu, krandan axan suyun altına qoymadan çox diqqətlə edilməlidir. Məsələ burasındadır ki, bu zaman müxtəlif səthlərə, qablara və hazır yeməklərə  zərərli mikroorqanizmlər səpələnir. Məsələn, çörəyin üzərinə bir dəfə bu bakteriyaların düşməsi və insan orqanizminə daxil olması zəhərlənməyə səbəb ola bilər.
Etibarlı variant ət və ya balığı axan suyun altında deyil, bir qabda yumaq, sonra birdəfəlik kağız dəsmallarla yaxşıca qurulamaqdır.
 Soyuducunu həddən artıq yükləmək
Bakteriyalar çiy qidalardan hazır qidalara keçə bilər.
Bir ay əvvəldən ərzaq tədarükü görməyə öyrəşmiş olsanız belə, bu, soyuducunun ölçüsüz olduğunu düşünərək onu yükləmək üçün  səbəb deyil. İçərisində çox miqdarda qida olduqda, məsələn, çiy ət və hazır yeməklərin təhlükəli dərəcədə sıx təmasda olması deməkdir. Belə bir yükləməli "qonşuluq" çarpaz çirklənmə ilə nəticələnir (ətdən gələn bakteriyalar kartof püresi və ya salata daxil olur).  Digər tərəfdən soyuducu "ağzına kimi" doludursa, soyuq hava normal dövr edə bilməz. Temperaturun yüksəlməsi bakteriyalar üçün ideal çoxalma zəminidir. Yeməklər soyuducuda belə xarab olmağa başlayır. Belə sürprizlərdən qaçmaq üçün həmişə soyuducuda temperatura nəzarət edin.
 Çiy xəmirin dadına baxmaq
Xəmir yeməklər üçün kifayət qədər şirindirmi? Xəmirdə kifayət qədər ədviyyat və duz varmı? Sınaqsız bu suallara cavab vermək mümkün deyil, amma riskə getməyin mənası varmı? Fakt budur ki, əksər xəmir və xəmir növlərinin əvəzedilməz tərkib hissəsi olan çiy yumurtanın tərkibində salmonella ola bilər. Eyni zamanda, un da  müalicəsi asan olmayan xəstəliklər yarada bilər.
Sağlamlığınızı riskə atmamaq və yeməyin dadına 100% əmin olmaq üçün sübut edilmiş reseptlərə əsasən bişirmək lazımdır. Yalnız etibar etdiyiniz aşpazların və kulinarların məsləhətlərindən istifadə edin, sonra xəmirin çox duzlu , yaxud çox şirin olacağından narahat olmayın.
 Yeməyin son istifadə tarixini yoxlayaraq dadmaq
Srağagünkü salatı sınamaq yox, atmaq daha yaxşıdır.
Bütün gecəni masanın üzərində qalan dünənki sendviçi yemək, soyuducuda vaxtı ötmüş və saxlanmış süddən bir qurtum içmək, salata əzilmiş pomidor doğramaq - bütün bu hərəkətlər ilk baxışdan zərərsiz görünür, lakin  zəhərlənmə ehtimalını yüksəldən vərdişlərdir. Xarab olan qidaları sınamaq xüsusilə təhlükəlidir: tərəvəz, meyvə, ət, balıq, süd.
Əgər yeməyinizin keyfiyyətinin qənaətbəxş olmadığından şübhələnirsinizsə, sağlamlığınızı riskə atmaq deyil, qidanı zibil qutusuna göndərmək daha yaxşıdır. Bunu qoxu, konsistensiya, forma, qablaşdırmada çap olunmuş yararlılıq müddəti və s. ilə müəyyən etmək olar. Unutmayın - sağlamlığınız süd üçün xərclədiyiniz puldan daha vacibdir.
Süngərləri  dəyişmək
Qab-qacaq süngərləri və bezlər yeni görünsələr də həftədə bir dəfə dəyişdirilməlidir. Çünki bu məhsulların içərisində yağ çox tez yığılır, nəmlik uzun müddət qalır və nəticədə mikroorqanizmlər aktiv şəkildə çoxalır. Mətbəx süngərlərində 350-dən çox müxtəlif növ bakteriya ola bilər. Nə qaynar su, nə də yuyucu vasitələr onları tamamilə aradan qaldıra bilməz. Belə  süngər ilə qabların yuyulması, zəhərlənmə, həzm və mədə-bağırsaq traktı problemləri üçün açardır.
 Doğrama taxtasından istifadə
Doğrama taxtası qabyuyan süngərdən sonra mətbəxdə ən çirkli əşyalardan biri hesab olunur. Bıçaqla daimi təmasda olduğundan, lövhənin səthində mikro kəsiklər qalır, orada qida qalıqları yığılır, bu da bakteriyaların inkişaf etməsi deməkdir. Taxta məhsullar əlverişli mühit hesab olunur, buna görə plastik lövhələr daha məqsədəuyğundur. Bundan əlavə, hər bir qida növü üçün ayrıca doğrama taxtasından istifadə etmək tövsiyə olunur.
Ehtiyat yeməklərin hazırlanması
Əgər ailə üzvləri tez-tez köp və qarın ağrısından şikayət edirlərsə, bunun səbəbi soyuducuda saxlansa belə, dünənki şorba ola bilər. Həftədə bir dəfə yeddi gün əvvəlcədən yemək bişirmək vərdişi çox vaxt bağırsaq narahatlığına səbəb olur, çünki bir çox bakteriya sərin mühitlərdə çoxalır.
Daha yaxşı seçim evdə rahat yeməklər hazırlamaq və onları dondurulmuş halda saxlamaqdır. Tərəvəzləri soyun və doğrayın, əti doğrayın, qiyməni küftə və ya kotletlərə yuvarlayaraq bişirin, şorba üçün hazır hala gətirin, hamısını hissələrə bölün və dondurucuya qoyun.
Saxlama üçün satışda qablardan və ya zip-lock bərkidiciləri olan xüsusi dondurucu paketlərdən istifadə etmək rahatdır. Yeri gəlmişkən, hətta toyuq bulyonu dondura bilərsiniz,əmin olun, bütün faydalı xüsusiyyətləri saxlayacaqdır. Dondurucudan yarımfabrikatların bir neçə hissəsini alaraq təzə şam yeməyini yarım saat ərzində hazır etmək olar.
Qabyuyan maşından düzgün istifadə etməyəndə
Qabyuyan maşın mətbəxdə çox faydalı bir texnikadır. Bununla belə, hər şeyi yuya bilən universal xilasedici də deyil. Bəzi əşyalar heç vaxt qabyuyan maşının içərisinə qoyulmamalıdır. Taxta qablar yüksək temperaturda formasını dəyişə və çatlaya bilər. Çuqun qazan və tavalar yemək üçün vacib qoruyucu təbəqəsini itirə bilər. Mis daimi olaraq rəngini itirə və kristal buludlu ola bilər. Bütün bu məişət əşyalarını əl ilə və lazımi dərəcədə ehmal yumaq daha yaxşıdır.
Yemək hazırlayarkən  texnologiya və gigiyena qaydalarına riayət etmək yeməklərinizi həqiqətən sağlam və təhlükəsiz edəcək və yeməkdən sonra özünüzü əla hiss edəcəksiniz!
Hira Abbey
Milli.Az /news.milli.az