Unutqan olmuşam, yaddaşım zəifləyib, nə edim? - Yaddaş haqqında bilmədikləriniz

Unutqan olmuşam, yaddaşım zəifləyib, nə edim? - Yaddaş haqqında bilmədiklərinizSon illər gənc və orta nəsil az qala dünən etdiyi işi, yediyi yeməyi belə unudacaq dərəcədə yaddaş zəifliyindən şikayətlənir. Nəyə görə yaddaşınız zəifləyir, nəyə görə çox şeyləri unudursuz, hətta yazdığınız qeydlər belə yadınıza düşmür?  Çox hadisələr, faktlar beyninizdən silinir? Hansı həkimə müraciət etməli, nə etməli?
Milli.Az medicina.az-a istinadən unutqanlığın niyə yarandığını, beyninizdə nə baş verdiyini və çıxış yollarını təqdim edir.
Yaddaş və unutqanlığa beyində informasiya saxlayıcı sistemlər cavabdehdir. Bəzən bu sistemin işində çökmə ola bilər, bu qısamüddətlidir və obyektiv səbəbləri var. Bəzən isə sistem həmişəlik sıradan çıxır. Hansı hallarda unutqanlığın normal, hansında anormal olmasını ayırd etmək üçün bunları bilməlisiz.
Hər şeyi yadda saxlamaq mümkün deyil
İnsanın yaddaşı 4 əsas saxlanc sistemindən ibarətdir:  
-İşçi - operativ hissə - burda sizə indi, bu dəqiqə lazım olacaq və saniyələr ərzində yadda saxlanılacaq informasiya yığılır.  Məsələn, telefon nömrəsini və ya kodu tez yadda saxlayıb, 1-2 dəqiqə ərzində istifadə edirsiz. Sonra unudula bilər.
-Epizodik yaddaş - bir neçə dəqiqə bundan əvvəl baş vermiş və ya 20 il əvvəl baş vermiş epizodik hadisələri saxlayır. Beyində hippokamp deyilən hissə bu yaddaşa cavabdehdir.
-Semantik yaddaş - insanın dünya, özü, ətrafda baş verənlər barədə qavradığı özünəməxsus bilgilər toplusudur. Sözlər, fikirlər, şeirlər, onların mənaları, obyektlərin adları, oxuduğu kitablar. 
-Prosedur yaddaş - nəyisə bacarmaq qabiliyyətlər yaddaşı. İnsan bir dəfə velosipeddə sürməyi öyrənir, edir, bu o hissədə yazılır. Buna bədən yaddaşı da deyilir. 
Unutmaq nə deməkdir? 
Burda hansısa informasiyanın beynin həmin saxlanc arxivindən həmişəlik pozulması demək deyil. Bu artıq amneziya sayılır. Unutqanlıq sənin orda qalan informasiyanı lazım olan anda ordan çıxarmaqda, tapmaqda çətinlik çəkməndir. 
Dilinin ucunda dolaşa söz, tarix, ad - semantik yaddaş saxlancından onu tapıb çıxara bilmirsən.
Beyni zədələnməyən sağlam insanın nəyisə unutması, dilinin ucunda olması, dəstək olarsa xatırlaması bəzən normal olur. 
Epizodik yaddaş saxlancından informasiya ala bilməyəndə, məsələn, evdə duz bitib, marketə getməyi unudursan, marketə girsən də, duzu unudursan. 
Operativ yaddaş pozulubsa, sən duzu xatırlamısan, marketə girmisən, 1 dəqiqə ərzində duzu alıb çıxmalısan, amma duza çatana kimi zənglə, ya digər ərzağı almaqla fikrin qarışır və bir neçə saniyə öncəki vacib informasiyanı unudursan.
Unutqanlıqla yaddaş pozğunluğunun fərqi ondadır ki, ciddi yaddaş pozulması zamanı insan həyatı ilə bağlı olan informasiyanı, hadisəni, adı heç vaxt yadına sala bilmir. Bir dəfə də onu xatırlaya bilmir. Beyinə bağlı yaddaş pozulmasında xəstə peşəsi ilə bağlı vərdişini unudur, hər gün getdiyi ünvanı unudur, doğmalarından bəzilərinin adını deyə bilmir. 
1 il əvvəl, hətta keçən bazar sən hardaydın, nə etmisən, nə yemisən kimi şeylər yadından çıxa bilər, amma əgər 5 dəqiqə öncə nə etmisən, heç xatırlaya bilmirsənsə, bu artıq ciddi siqnaldır.
Əgər sən 10 il əvvəl bir yerdə oxuduğun insanın adını hətta onu görəndə belə xatırlamırsansa, bu normaldır. Yox əgər siz yaxın qonşunun və ya yoldaşınızın adını unutduzsa, bu artıq demensiya, amneziya, insult, beyinə hər hansı infeksiya düşməsi, alkoqol və ya narkotik vasitənin təsiri kimi səbəblərdən ola bilər və həkimə müraciət etməyə əsasdır.
Unutqanlığın səbəbləri 
Qısa müddətli unutqanlığa səbəb isə stress, həyəcan, yorğunluqdur. Təcrübələr göstərib ki, davamlı stress işçi yaddaş həcmini azaldır. Təşviş pozuntusu, depressiya, nevroz halında  olan insanların huşsuzluq və unutqanlıq problemi sakit insanlara nisbətən çox olur. 
Son zamanlar insanların telefona, internetə aludə olub gec yatması, yuxusuzluq da söz, yazı, hadisə yaddaşını zəiflədir. Bu zaman insanın yeni bilik alması, peşə öyrənməsi, yeni informasiyanı rahatlıqla yadda saxlaması pozulur. Az yatmaq, yuxusuzluq epizodik yaddaşa çox təsir edir.  1 dəqiqə bundan əvvəl etdiyini unurdursan, burdan deyilən söz, tapşırıq yaddaşda saxlanılmır, hətta nə üçün evdən çıxdığını də unudursan.
Nə qədər ki, insan yatmir, məsələn 1 həftə 2-3 saat yatır, 2 gün demək olar yatmır, unutqanlıq bir o qədər çox müddət davam edir.
Çox yağlı qidalar, aşağı karbohidratlı yemək, pəhrizlər, fast-food da yaddaşı pozur.
Periodik olaraq az yemək, ac qalmaq isə beyindəki yaddaş mərkəzini aktivləşdirir.
Nə etməli?
Unutqanlıq kəskinləşibsə, özünüzdə yuxarıdakı səbəbləri görürsüzsə, birinci müraciət edəcəyiniz həkim nevroloq və psixiatr olmalıdır.
İkincisi fiziki aktivliyi, gəzmək, idman, su məşqləri ilə məşğul olmalısız. 3-6 ay idman, fitnes yaddaşı yaxşılaşdırır
Stress varsa, meditasiya, yuxu, sakitlik qeydinə qalın.
Amma sizə hansısa anda təcili yaddaşı ələ almaq və lazım olan informasiyanı ordan çıxarmaq və ya vacib tədbirdə sözü, çıxışı yadda saxlamaq lazımdırsa, kofe breyk, tünd çay içə bilərsiz. Bu zaman beyin aktiv işləyir, həm sizə lazımi informasiyanı verir, həm də siz yeni informasiyanı normal qəbul edə bilirsiz.
Milli.Az /news.milli.az

Xəbərlər     Baxılıb: 1471   Tarix: 26 noyabr 2019
f Paylaş

Oxşar xəbərlər

.

Kimlər mütləq kəsmik yeməlidir?

Kəsmik, mezofil laktik turşu bakteriyalarının təsiri altında həyata keçirilən laxtalanma adlanan prosesdə südün təbii və ya süni fermentasiyası məhsulunun bərk hissəsidir. Süd törəməsi olmasına baxmayaraq, laktoza dözümsüzlüy

.

İnsanlar niyə solaxay doğulur və beyinləri necə fərqlənir?

Sağ əli ilə rahat hərəkət edənlərin üstünlük təşkil etdiyi dünyada əksər şey solaxayları qeyri-dominant əllərindən istifadə edərək uyğunlaşmağa məcbur edir. Dünyada solaxayların payının əhəmiyyətli bir faiz təşkil etməsin

.

Banan adı ilə aldığımız meyvə "afrika kartofu" imiş - Diqqət

Banan çoxlarının sevdiyi meyvədir. Onu öz cinsindən olan plantainlə tez-tez qarışıq salırlar. -a istinadən banan və plantainin fərqi barədə məlumat verir. Banan daha sarı, ətirli, yumşaq və şirin olur. Forması qövsvaridir

.

Uzunömürlülüyün sirri: hər dərdin çarəsi

Yaponların suşidən tutmuş salatlara qədər demək olar ki, hər reseptdə istifadə etdiyi küncüt qida dəyəri yüksək olan toxumdur. Tərkibindəki vitaminlər, minerallar, antioksidanlar və yağ turşuları sayəsində bir çox sağlamlı

.

Dünya əhalisi ilə bağlı HƏYƏCAN TƏBİLİ: 2050-ci ilə qədər

Dünyada doğum nisbətləri azalmağa davam edir. -a istinadən bildirir ki, bu barədə beynəlxalq alimlər qrupunun "MedicalXpress"də dərc olunan araşdırmalarında bildirilir. Məlumatda deyilir ki, dünya ölkələrinin yarısınd

.

Beyin sağlamlığı üçün ən yaxşı 5 balıq növü

Beyin insan bədəninin ən mürəkkəb və sirli orqanlarından biridir. Optimal qidalanma ilə qocalığa qədər tam gücü ilə işləyir. Ancaq təəssüf ki, bir çox yemək vərdişlərimiz onun sağlamlığına xələl gətirə bilər.   -a istinadən xəbə

.

Necə qidalansaq, mədəmiz də bayram edər?

Baharın gəlişinin rəmzi olan Novruz bayramının süfrəsini bol çeşidli yeməklərsiz, şirniyyatsız, çərəzlərsiz təsəvvür etmək mümkün deyil. Amma bu süfrəsini zənginləşdirməyə çalışarkən qidalanmada yol verdiyimiz bəzi səhvlə

.

Yuxusuzluğun beş əsas səbəbi

Xroniki yuxusuzluğun fizioloji səbəbləri ola bilər. .   -a istinadən xəbər verir ki, bunu ingiltərəli mütəxəssis Mayk Koçiş deyib. Koçiş yuxu problemlərinin beş səbəbini açıqlayıb. Onun sözlərinə görə, yuxu pozğunluğunu dah

.

Yaranın üzərinə bir az tökün, MÖCÜZƏNİ GÖRÜN

Dəri yaraları həyatımızın hər mərhələsində qarşılaşa biləcəyimiz bir problemdir.   -a istinadən bildirir ki, bəzən kiçik kəsiklər, dərin yaralarla qarşılaşa bilərik. Mütəxəssislər dəridə yaralar yaranan kimi həkimə müraciə

turlar.az

sonxeber.az adlarin menasi geyim necə seçməli makiyaj instagram sineye qulluq byanka yuxuyozmalar qadın kosmetika bürcler həmidə rus dilini öyrənək 2 ci dərs gözəllik hədəfi olmayan gəmiyə heç bir külək kömək edə bilməz