Dondurma və sağlamlıq

Psixoloqların fikrincə, insan iki qidanı istifadə edərkən, ani də olsa,xoşbəxtlik duyğusu hiss edirlər.Bunların biri şokolad, digəri dondurmadır.
Dondurmanı sevməyən az insan tapılar.
Boğaz, baş ağrısı, depressiya zamanı dondurma qəbulu  bəzən narahatlıq hissini aradan götürdüyü məlum olmuşdur."Dondurmadan sonra boğaz ağrısı yarandı "deyənlər də az deyil.Suallar yaranır:dondurma zərərli,yoxsa sağlam bir məhsuldur?
Dondurma nə vaxt sağaldır və nə vaxt sağlamlığa zərər verir?
Araşdırmağa çalışdım.
Dondurma və tonzillit (kəskin tonzillit)
Badamcıqların iltihabı ilə müşayiət olunan xəstəliklərdə udma aktı zamanı boğazda şiddətli  ağrı ilə tanış olanlar çoxdur. Udma prosesi o qədər ağrılı olur ki, yemək yemək,xüsusən, uşaqlar üçün çətinləşir.
Hətta 30 il əvvəl angina və dondurmanın, əslində soyuq yemək və isti içkinin bir -biri ilə uyğun gəlməyən uyğunsuzluğu kimi hesab edilirdi.İndi belə xəstəliklərin inkişaf səbəbləri daha yaxşı aydınlaşdığına görə soyuqluğun, əksinə, anginalı xəstənin vəziyyətini yüngülləşdirdiyi sübut edilmişdir.
Dondurma udulursa, badamcıqların lokal soyumasına səbəb olur, bu da ordakı xırda damar divarlarının spazmına səbəb olur (daralır). Nəticədə iltihablı bölgələrə qan təchizatı pozulur, şişkinlik və ağrı hissləri azalır. Xatırladaq ki, burun tıxanıqlığı üçün istifadə olunan damardaraldıcı damlalar da oxşar prinsiplə təsir edir.
Əlbəttə ki, dondurma heç bir halda angina üçün yeganə müalicə olmamalıdır, ancaq udma zamanı ağrı və narahatlığı aradan qaldırmaqda çox effektli ola bilər.
Tonzillektomiyadan sonra dondurma
Tonsillektomiyadan dərhal sonra dondurma yemək tövsiyəsi (badamcıqların çıxarılması əməliyyatı) təsdiqini tapmamışdır. Bəli, soyuq dondurma əməliyyatdan sonrakı ağrıları azaldacaq, ancaq tərkibindəki şəkər və süd zülalları öskürəyə səbəb olan bəlğəm ifrazını artırmağa gətirib çıxaracaq. Əməliyyatdan sonrakı dövrdə öskürək son dərəcə arzuolunmaz haldır, çünki qanaxma riski yarana bilər.
Hazırda Həkimlər 2-3 həftə ərzində dondurma və süd məhsulları yeməkdən çəkinməyi məsləhət görürlər.
Bundan əlavə şirin dondurmadan sonra bir müddət ağızda streptokokların çoxalması üçün əlverişli  mühit yaradılır və bu, əməliyyatdan sonrakı dövrdə zərərli ola biləcək bakterial infeksiyanın inkişafı riskidir.
Dondurma və baş ağrısı
Dondurma yeməklə baş ağrısı arasında maraqlı bir əlaqə vardır.  Başağrısından əziyyət çəkən bir çox insan soyuq yeməkdən sonra tez bir zamanda ağrılarının keçdiyini qeyd etsə də, digərləri migrenin səbəbi olaraq dondurmanı görürlər.
XIX-cu əsrin ortalarından ədəbiyyatlarda soyuq desertlərin başağrı yaratması fikrinə  rast gəlinir. Tibb ictimaiyyəti də bu fenomenin varlığını "soyuq baş ağrısı" adı altında rəsmən tanıyır. İndi belə ağrının  səbəbi də məlumdur, bu damaq qanglionevralgiyası, başqa sözlə yuxarı damağın soyuq təsiri ilə qıcıqlanmasına, yəni sinir düyününə olan reaksiyadır. Damaq soyuduqda reflektor olaraq vazodaralma yaranır. Damaq qanglionundan gələn soyuqluq hissi beynə ötürülür və beyin bədənin hipotermiya təhlükəsi olduğuna inanaraq ora "isti qan" göndərir. Qan axınının qəfil artması ağrılı duyğulara səbəb olur və migren ağrılarına çevrilir.  Ancaq bəzi baş ağrısına meylli olanların dondurmadan imtina etməsi gərək deyil. Şərt odur ki,soyuq desert damağın yumşaq hissəsinə təmas etməsin.
Dondurma və depressiya
Şokoladlı dondurma haqlı olaraq ən güclü dietik antidepresantlardan biri sayılır. Bir insan dondurma yeyərkən beyninin  aktivləşdiyi sahəsi ilə sevilən insanla görüşdüyü və ya xoş musiqi dinlədiyi zamandakı sahələr ilə eynilik təşkil edir.  Böyük ölçüdə olan bir təsir dondurmanın xüsusiyyətləri və tərkibi ilə deyil, doğurduğu müsbət duyğularla  izah olunur və bunlar ən çox uşaqlıq, sevinc xatirələri olur.
Dondurma sərinlədir?
Razılaşın, çoxları isti bir yay günündə dondurma ilə sərinləməyi məntiqli hesab edəcək. Mədəyə daxil olan soyuq bir dondurma kütləsinin bədən istiliyini aşağı salacağı fikrinin əksinə olaraq, hər şey tam başqadır. Təsadüfi deyil ki, cənub ölkələrinin yerli əhalisi istidə isti içki və ya isti çay içməyə üstünlük verir. İsti içkilər qəbul etmək bədənimizi soyutmaq üçün hazırlanmış bir mexanizm olan tərləməni artırır. Beləliklə, temperaturu aşağı salmaq üçün dondurma istifadə etməyə dəyməz. Bu nəinki kömək edəcək, həm də cüzi bir artıma səbəb olacaq.
Dondurma- dərman forması kimi
Həkim resepti ilə dondurma? Fikrin özü absurd görünür, lakin dondurma şəklində bir müalicə var.
Həqiqətən, iştahsızlıq, ishal və kilo itkisi kimi xərçəng kimyaterapiyasının yan təsirləri ilə mübarizə aparmaq üçün bir dondurma dərmanı mövcuddur.
Fakt budur ki, dondurmanın aşağı temperaturu tərkibindəki həddindən artıq temperaturlara həssas olan zülallarla bağlıdır. Üstəlik, kimyaterapiya zamanı yeməkdən nifrət fonunda müsbət emosiya verən  və xəstənin enerji istehlakını kifayət qədər kompensasiya etməyə kömək edən soyuq və şirin qidadır.
Səhər yeməyində dondurma bizi daha zəki və sakit edirmi?
Həqiqətən də, səhər dondurma yeyən insanların reaksiya sürəti testlərində daha yaxşı performans göstərdikləri və ənənəvi isti səhər yeməyi alanlara nisbətən yeni məlumatları daha yaxşı mənimsədikləri eksperimental olaraq təsdiqlənmişdi. Bundan əlavə, səhər yeməyi üçün dondurma yeyən insanların beyin müayinəsində çox sayda yüksək tezlikli alfa dalğaları aşkar olunur ki, bu da  emosional fon və hərəkət etmək istəyi ilə əlaqələndirilir. Maraqlıdır ki, dondurma yerinə buzlu su istifadə edildikdə belə təsirlər qeyd olunmur.
Beləliklə, dondurma boğaz ağrısını, baş ağrısını rahatlaşdıra, iştahsız bir xəstəni "içməyə" və "qidalanmağa" sövq edə və həmçinin, əhval -ruhiyyəni və gündəlik performansı yaxşılaşdıra bilər.
Boğaz ağrısı ilə dondurma yemək mümkündürmü?
Soyuq bir desert, əlbəttə ki, boğaz ağrısını müalicə etməyəcək, ancaq əziyyətinizi yüngülləşdirə bilər.
Həkim nə deyir
Mütəxəssislər, boğaz ağrısına görə dondurmadan imtina etməməyiniz lazım olduğuna inanırlar. Məsələn, Mayo Tibb Məktəbinin professoru James M. Steckelberg yazır: "Əslində, dondurulmuş süd boğaz ağrısını sakitləşdirə və xoşagəlməz hisslər səbəbiylə bərk qidalar yeməməyinizlə itirdiyiniz kaloriləri verə bilər."
Mayo Klinikası həmçinin boğaz ağrısı olan insanlara soyuq yeməklərdən uzaq durmamağı tövsiyə edir: "Sakitləşdirici yemək və içkilər içməyə çalışın. İsti mayelər (bulyon, kafeinsiz çay və ya ballı ilıq su) və soğan kimi soyuq desertlər boğaz ağrısını rahatlaşdıra bilər. "
Ancaq bəzi dondurma növləri xoşagəlməz ola bilər. Jurnalist və keçmiş hərbi tibb bacısı Julie Hampton qeyd edir ki, çox şirin və ya turş desertlər, həmçinin qoz -fındıq, peçenye, şokolad, karamel cipsi olan dondurma selikli qişanı qıcıqlandırır və zədələyir. Laktoza dözümsüzlüyünüz və ya südünüzə alerjiniz varsa, turşu olmayan meyvə və şirələrə əsaslanan düyü və ya digər soyudulmuş desertlər seçin.
Çıxış
Dondurma və ya soyuq meyvə deserti angina üçün nəzəri cəhətdən faydalı ola bilər, çünki:
Əlavə enerji və qida ilə təmin edəcəklər.
Süd yağları quruya meyilli selikli qişaları yumşaldır.
Yerli soyutma bademcik toxumalarında ağrı və iltihabı azaldacaq.
Zövq və yaxşı əhval xəstəliyə qarşı mübarizədə mənəvi güc qatacaq.
Sağlam insan belə dondurmadan sui -istifadə etməməlidir. Ancaq bir az yeyirsinizsə (150 q -dan çox deyil), təbii bir kompozisiya seçin və selikli qişanı qıcıqlandıran desertlərdən çəkinin, onda rahatlıq gətirə bilər.
Bütün şübhələri aradan qaldırmaq üçün həkiminizlə məsləhətləşin, çünki müalicənin müvəffəqiyyətindən məsuldur və sağalmağınızdan asılı olduqda müəyyən qidaları yeməyi qadağan etmək hüququna malikdir.
Hira Abbey
Milli.Az /news.milli.az