Qloballaşan dünyada ərzaq və qida təhlükəsizliyi

Qloballaşan dünyada ərzaq və qida təhlükəsizliyiDüzgün qidalanma sağlamlığın təməl prinsipidir. Davamlı sosial inkişafı cəmiyyətin sağlamlığı olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil. Lakin 1960-cı ildən başlayan eksponensial əhali artışı, texnologiya və qloballaşma nəticəsində sürətlənən yaşam tərzi sağlam qidalanma prinsiplərinin gündəlik həyata tətbiqini çətinləşdirir. Hazırda 8 milyarda yaxın dünya əhalisinin ərzaq ehtiyacını qarşılamaqla yanaşı, bu qidaların istehsal və beynəlxalq ticarətinin davamlılığını, eləcə də məhsulların kimyəvi və mikrobioloji təhlükəsizliyini təmin etmək vacibdir.
Bu barədə Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi İnstitutunun mütəxəssisləri tərəfindən hazırlanan məqalədə bildirilir.
BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO) qida təhlükəsizliyini və qida keyfiyyətini 2 ayrı termin kimi təqdim etsə də, nəzarət prosedurunu "istehlakçının sağlamlığını təmin etmək üçün yerli və ya milli hakimiyyət orqanlarının istehsal, daşıma, saxlama, paylama zamanı bütün qidaların təhlükəsiz və keyfiyyət tələblərinə uyğun olduğunu təmin etmək məqsədi daşıyan məcburi tənzimləmə fəaliyyəti" kimi təsvir edir. Bu yanaşma, əslində, sağlam qida anlayışının vahid məfhum formasını "yaratmağı" xarakterizə edir.   
Qloballaşma etimologiyası istehsalat və ticarət arasındakı əlaqənin texnologiya, kommunikasiya kimi faktorlara necə bağlı olduğunu texniki parametrlərlə açıqlamır. Çünki bu bağlılıq gözlə görülsə də, sabit meyarlarla dəyərləndirilməsi tam mümkün deyil. Bu mümkünsüzlük qida təhlükəsizliyi və ərzaq təhlükəsizliyi arasındakı bağlılığa da öz təsirini göstərir. Belə ki, qida və ərzaq təhlükəsizliyi konseptləri yoxsulluq və iqlim dəyişikliyinin olduğu nöqtələrdə kəsişir. Lakin bu kəsişmənin böyüklüyü son illərdə məhz qida sənayesində iqlim dəyişikliyi termininin antropomorfik iqlim dəyişikliyi ilə əvəz edildiyi zamandan bəri dəyişməyə başladı (bəzi elmi məqalələrdə antropomorfik iqlim dəyişikliyi qlobal istiləşmə kimi təsvir edilir).   
2030-cu ilə qədər qida ehtiyacının 50 % artacağı gözlənilir. Bu isə öz növbəsində heterogen və kompleks qida-tədarük zəncirini daha da mürəkkəbləşdirir. BMT-nin məlumat mənbələrinə istinadən, aqro-qida məhsulları ticarəti şəbəkəsinin (IFTN) özəyini 7 ölkə təşkil edir. Bu ölkələr aqro-qida sektorunun dünya bazarı üzrə 77 %-nə hakimlik edir. Heterogenlik və qloballaşma bu qida məhsullarında ola biləcək çirkləndiricilərin mənbə araşdırmalarını mövcud vəziyyətdə çətinləşdirir. Bu kimi hallar iqtisadi problemlərlə yanaşı, ölkədaxili sosial böhranlara da yol aça bilər.
Qloballaşmanın qida təhlükəsizliyinə təsiri sadəcə zərərvericilərin və ya qida məhsullarındakı çirkləndiricilərin mənbə araşdırmasını mürəkkəbləşdirməkdən ibarət deyil. Qloballaşma istehsal və istehlak arasındakı xətti əlaqəni pozur, yəni istehlak həcmi istehsal həcmini keçir. Bunun nəticəsində qida məhsullarının xam malları arasındakı biomüxtəliflik də pozulur. Biomüxtəlifliyin pozulması, öz növbəsində, "əldə olan qida məhsullarının təhlükəsizliyi təmin edilmədiyi təqdirdə ərzaq təhlükəsizliyi də təmin edilə bilməz" paradoksunun həlli yolunu daha kiçik çərçivə ətrafında cəmləşdirir. Bir  başqa deyimlə, biomüxtəlifliyin pozulması istehlaka uyğun olmayan qida məhsullarının "əvəzetmə" prinsipinə əsaslanan bir başqa qida məhsulu ilə həllini məhdudlaşdırır.  Belə olduğu təqdirdə bəşəriyyəti yaxın onilliklər ərzində nə gözləyir?
Qida təhlükəsizliyi təşkilatları XXI əsrin keçən son onilliyində tullantıların idarəedilməsinə daha çox diqqət ayırır. Düzgün qidalanma prinsipləri ilə yanaşı, tullantıların düzgün şəkildə utilizasiyası da eyni önəm daşımağa başlayır. Hazırda qida təhlükəsizliyi təşkilatları tullantıların idarəedilməsi prosesini vahid bir sistem ətrafında cəmləşdirməyə çalışır. Belə ki, bu sahədə beynəlxalq ticarətdə ixracat üstünlüyünə malik ölkələrlə yanaşı, bir sıra inkişaf etməkdə olan ölkələrlə təşəbbüskarlıq yaratmağa daha çox səy göstərir. Bu isə öz növbəsində önümüzdəki onilliklər ərzində həm qida-tədarük zənciri prosesini daha beynəlmiləl, həm də qida təhlükəsizliyi nəzarətini kompleks olmaqdan uzaq, lakin çoxşaxəli edəcəkdir. Tullantıların vahid sistem ətrafında birləşdirilməsi isə biomüxtəlifliyin qorunub saxlanılması istiqamətindəki səyləri proqressivizm şüarı altında cəmləşdirəcəkdir. 
Milli.Az /news.milli.az

Xəbərlər     Baxılıb: 1366   Tarix: 07 mart 2021
f Paylaş

Oxşar xəbərlər

.

Arıqlama dərmanlarının ölümcül təsirləri: Mütəxəssislərdən xəbərdarlıq

Son dövrlər arıqlamaq istəyən insanlar arasında sürətlə populyarlaşan bəzi arıqlama dərmanları sağlamlıq üçün ciddi təhlükələr yaradır. xəbər verir ki, mütəxəssislər bu preparatların düzgün istifadə edilmədiyi və ya həki

.

Kondisioner bu xəstəlikləri müalicə edirmiş - bir şərtlə

Ağciyər xəstəlikləri üzrə mütəxəssis həkim Huri Özkan Yılmaz vurğulayır ki, kondisionerin əsas faydası - havanı sərinlətdiyi kimi rütubəti azaltmaqdır. xəbər verir ki, bu, xroniki tənəffüs xəstəlikləri olan insanların nəfə

.

Yeni pandemiyanın astanasındayıq - İki ölümcül virus aşkar edildi

Çin alimləri yarasalarda əvvəllər məlum olmayan 20 yeni virus aşkarlayıblar. Onlardan bəzilərinin ölümcül Nipah və Hendra virusları ilə eyni virus ailəsinə aid olduğu bildirilib. xəbər verir ki, tədqiqat Yunnan vilayətind

.

Alimlər qoxunun xoş və ya xoşagəlməz olmasına beynin necə qərar verdiyini kəşf ediblər

UF Health-in yeni araşdırması bəzi qoxuların niyə iyrənc olduğunu və beynin onlara necə emosional reaksiya verdiyini izah edir. Mikrodalğada sobada bişirilən balıq təkcə mətbəxdə qalıcı bir qoxu deyil, həm də xoşagəlməz xatirələ

.

Bir ay hər gün limonlu su içsəniz nə olar?

Son illərdə sağlam həyat trendləri arasında populyarlığını artıran limonlu su sadə, lakin təsirli bir vərdiş olaraq diqqət çəkir.Xüsusilə səhərlər ac qarına istehlak edildikdə, bir ay nizamlı olaraq istehlak edildikdə limonl

.

İsti havalarda bu məhsulları yemək təhlükəlidir

Yayda əksər insanlar "soyuq" yeməklərə üstünlük verir, lakin bu yanaşma xüsusilə qastrit, pankreatit, xolesistit və mədə-bağırsaq traktının digər xroniki xəstəlikləri olan xəstələrdə sağlamlıq problemlərinə səbə

.

Botoksla bağlı sos: İflic əlamətləri ilə xəstəxanalıq oldular

İngiltərədə botoks etdirən azı 14 nəfər danışıq çətinliyi, udqunma problemi və görmə pozuntuları kimi ciddi nevroloji əlamətlərlə xəstəxanaya yerləşdirilib. . xəbər verir ki, mütəxəssislər bu halların ölümcül nəticələrə səbə

.

Ən güclü təbii antibiotik: Udi hindi bitkisinin faydaları

Pandemiyada insanların immuniteti gücləndirən təbii məhsullara marağı da artdı. Bu qidalardan ən önəmlisi isə udi hindi bitkisidir. Udi hindinin faydaları saymaqla bitmir. Bəs udi hindi bitkisi nədir?. xəbər verir ki, ə

.

Uzunömürlü olmaq üçün ideal çəki açıqlandı

Son dövrün məlumatlarına əsasən, bədən kütlə indeksi (BKİ) insan ömrünün uzunluğunu proqnozlaşdırmaqda mühüm rol oynayır. xəbər verir ki, rusiyalı mütəxəssis Olqa Romaşina "Veçernyaya Moskva" nəşrinə verdiyi müsahibəd

turlar.az

sonxeber.az=https://sonxeber.az=sonxeber.az qadin sayti geyim dəbləri gözəllik məhsulları gavali haqqinda dəri və saç xina ucun bayatilar sufle hazirlanmasi ekizler veten atalar sözləri burclerin uyumu qızlıq pərdəsi