"Dostun sənə vurduqda sən də onu vur, yoxsa..." - KLASSİK YANAŞMA

Valideynləri ən çox narahat edənlərdən biridə övladlarının başqaları tərəfindən vurulduğunda nə etməli olmasıdır.
Övladlarının (əksərən oğlanların) kimsə tərəfindən zərər gördüyü anlarda reaksiya verib, ya verməməsi və ya özünü qorumaq məqsədli uzaqlaşmadan edə biləcəyi bir davranış varmı? Bu hallarda ana olaraq necə münasibət göstərməli olduqlarını tam bilmirlər.
Uşaqların bu hallarda özlərinin həll yolu tapmalarını gözləmək yanlışdır. Əksərən nəzarət etmək, ən çətin anlarda isə müdaxilə etmək lazımdır.
Uşaqlar təqlidlə, qayğı ilə bəslənirlər. Əgər uşaq valideynlərindən edilən hər hansı mənfi hərəkətə görə müəyyən "diqqət" görürsə uşaq müsbət diqqəti, qayğını görmədiyi üçün bunu  mənfi, neqativ davranışla əvəz edir. Məsələn, məktəbdə uşaqları vuran uşağın anası "sən niyə belə edirsən, niyə məni incidirsən" şəklində münasibət göstərdikcə uşaq bunu müsbət qayğıya kompensasiya kimi dəyərləndirir və artıq davranışlarını məqsədli etməyə çalışır.
Uşağın valideynləri ilə qurduğu münasibət təməldir. Çünki onların təcavüzkar, başqalarına qarşı zorakılıq eden bir xarakterdə olması, yaxud da müdafiəsiz, qorxaq, çəkingən böyüməsinin səbəbi əksər hallarda valideynlər olur. Ancaq bəzi uşaqlara kiçik yaşlarından ya laqeyd yanaşdıqda (laqeydlik valideyn onunla birlikdə olsa belə ola bilər), ya kaprizləri ilə razılaşıb uşağı "olmaz"larla tanış etmədikdə onlar ikili münasibətlərdə və sosial mühitlərdə təcavüzkarlığa yönəlirlər. Bu uşaqların xüsusilə, məktəbəqədər dövrlərində (2-3 yaşdan sonra) qarşısındakı insana hörmət etməyi aşılamaq şərt olmalıdır ki və bu da uşağın valideynlərindən gözlənilir.
Düşünə bilərsiniz ki onları vura biləcək insanlar həmişə ola bilər, biz həmişə qaçmağı aşılayaq?
Əksərən atalar: "səni vuran olsa, sən ondan da pis vur" deyirlər, analar isə əksinə: "gedib bunu müəllimə de" və bununla da gələcək müdafiəsiz bir insanın təməlini qoyurlar. Təcavüzkar xarakterli hərəkəti (atanın vurğuladığı) və ya qaçmağı (ananın vurğuladığı) heç bir halda özünümüdafiə mexanizmi ilə qarışdırmaq olmaz. Usağa özünümüdafiəni öyrətmək "başqalarını döyə bilərsən" mənasını ifadə etmir. Və ya uşaq bir neçə dəfə müəllimi, yaxud da valideyni tərəfindən müdafiə olunduğunu görsə bu ona zövq verəcək və daima ətrafdan asılı olacaq.
Bəli, uşaga "yoldaşların sənə əl qaldırsa sən də onları vur" demək doğru olmaz, amma onu müdafiədən çəkindirmək də yanlışdır. Uşaq özünü nə şəkildə müdafiə etməyi öz təcrübələri əsasında öyrənməlidir. Bundan başqa uşaq onu vuran birisiylə ondan qorxduğu üçün oynamaq, ya onun istəklərini yerinə yetirmək məcburiyyəti hiss edə bilər, biz ona buna məcbur olmadığını aşılamalıyıq.
Hadisələrə müdaxilə etməmişdən öncə ona lazımı şəkildə izahatlar vermək, bunu oyunlar, nağıllar (hansı ki siz tərəfindən qorxular yerləşdirmədən uydurulmuş) və s. şəklində yönləndirmələr edərək aşılamaq lazımdır. Və övladlarınıza "ilk vuran sən olma, ancaq sənə vuran olduqda buna qarşı reaksiya verməkdən çəkinmə" şəklində yanaşma göstərin.
Əgər yönləndirmələriniz tam şəkildə nəticə verməzsə, hadisə sizin göz önünüzdə ciddi şəkildə baş verərsə müdaxilə edə bilərsiniz. Ancaq hadisənin ilk anında müdaxilə etməyin, çünki bəzən uşaqlar mübahisə etdikdən sonra oyuna davam edirlər. Bu hal böyüdükcə azalır. Çünki uşaqlarda tam olaraq nifrət, kin, empatiya hissi kiçik yaşlarda formalaşmır. Əgər mübahisə heç bir şəkildə dayanmazsa o zaman müdaxilə etməyiniz daha doğru olar. İlk olaraq şiddət göstərən uşaqla kontakt yaradın, niyə belə etdiyini, buna ehtiyac olub-olmadığını, vurmağı başqa nə ilə əvəzləməyin mümkünlüyünü soruşun. Sonra sizin rəhbərliyinizlə bərabər oynamağı təklif edin, bunları edək şəklində uşağın nə istədiyini müəyyənləşdirin. Əgər həmin uşağın valideynləri oradadırsa onların da rəhbərlik etmələrinin lazım olduğunu bildirin. Əgər uşaq aqressiyasında inadkarlıq edirsə bu rəhbərliyi dayandırın. Çünki bu tip uşaqlar valideynlərindən bu inadkarlığı öyrənirlər.
Və həmin an üçün o yerdən uzaqlaşmağınız mümkün olmazsa uşağa qərarlı bir şəkildə bunu etməməli olduğunu, əgər edərsə sizdən də bu şəkildə reaksiya ala biləcəyini bildirin.
Beləki, ilkin olaraq səbəbini soruşub bunda cavab almasanız etdiyi hərəkət üçün "üzür istəməli" olduğunu bildirin və bundan sonra dostlarınla doğru şəkildə oynamağa davam et. Uşaq üzür istəməsə, ona "mən sənə vursam nə edərsən? Bu xoşuna gələr?" deyə bilərsiniz. Bəzən belə döyməyə meyl edən uşaqlar bu sözlərdən təsirlənmirlər, o zaman "mən sənə şillə vuracam, görürsən ki səndən böyüyəm və istəsəm səni ciddi şəkildə incidə bilərəm, nə düşünürsən" deyə bilərsiniz. O sual artıq onu incidəcək və o da davranışını dəyişəcəkdir.
Bu hallarla hər gün dəfələrlə qarşılaşa bilərsiniz, siz sadəcə qorumalısınız. Sadəcə qorumaqla, qoruyucu olmaq başqadır. Məsələn, yol keçərkən, uşağın əlindən tutub, yolu keçmək üçün yolun boş olmasını və avtomobillərin dayanmasını gözləmək lazımdır deyərək izahat vermək uşağı qorumaqdır, amma yolu keçərkən uşağı qucağınıza alıb qarşı tərəfə keçmək qoruyucu davranmaqdır.
Hər bir halda "dostun sənə vurduqda sən də onu vur" şəklində istiqamətləndirmək yanlış qiymətləndirilir. Yəni uşağın özünün necə müdafiə etməsi başqa, ananın təlqinləri ilə təcavüzkarlığa, vurmağa həmişə vurmaqla cavab verməyi öyrənməsi tamamilə başqadır. Uşağa vurma deməyə bilərsiniz, amma vur deyərək də təcavüzkarlığı da öyrətməməliyik.
Ümumiyyətlə, bu mövzu konkret şəkildə doğruları əks etdirmir. Mütəxəssislərin irəli sürdüyü alternativ seçimləri və məsləhətləri əsasında övladınızın həm şəxsiyyət inkişafına mane olmayan, həm fiziki olaraq xəsarət görməyəcəyi şəkildə analıq instiktlərinə əsaslanıb hər hadisəyə fərqli reaksiyalar göstərə bilərik.
Narınc Uşaq Psixologiya Mərkəzinin Uşaq Psixoloqu
Gülay Şəkərxanlı /news.milli.az

Xəbərlər     Baxılıb: 921   Tarix: 14 noyabr 2021
f Paylaş


Ustalar.az ustalar sayti

Oxşar xəbərlər

.

Xoşbəxtliyin açarı bu hərəkətdir - Demək olar ki, heç kim etmir

İnsanlar çox vaxt xoşbəxtliyi pulda, uğurda və ya məşhurluqda axtarır. Lakin aparılan araşdırmalar göstərib ki, beynimiz xoşbəxtlik hormonlarını daha sadə sosial münasibətlər zamanı - məsələn, kimsə ilə səmimi bir sarılm

.

Ən güclü təbii antibiotik: Udi hindi bitkisinin faydaları

Pandemiyada insanların immuniteti gücləndirən təbii məhsullara marağı da artdı. Bu qidalardan ən önəmlisi isə udi hindi bitkisidir. Udi hindinin faydaları saymaqla bitmir. Bəs udi hindi bitkisi nədir?. xəbər verir ki, ə

.

5 dəqiqəyə xoşbəxt olmağın yolu

İnsanlar adətən xoşbəxtliyi pulda, karyera uğurlarında və ya tanınmaqda axtarırlar. Lakin araşdırmalar göstərir ki, əsl xoşbəxtlik daha sadə və gündəlik sosial münasibətlərdə gizlənir. Bir insanla səmimi sarılmaq, ya da sadəc

.

"Yemiş alarkən də diqqət edilməli bir çox məqam var"

Bu sözləri qida məsələləri üzrə ekspert İlkin Şirinov -a açıqlamasında deyib. O, yemiş alarkən nələrə diqqət edilməli olduğundan bəhs edib:. "İlk növbədə, bütün meyvə və giləmeyvələrdə olduğu kimi yemişi də mövsümünd

.

Qarındakı piyi 1 aya yox edəcək 9 vərdiş

Qarındakı piyləri 1 aya azaltmağa kömək edə biləcək 9 faydalı vərdiş müəyyən edilib. xəbər verir ki, mütəxəssislər bu sadə üsullarla daha incə görünməyin mümkün olduğunu bildirirlər. Şəkəri azaldın - Qazlı içkilər, şirniyya

.

Gündə bir qaşıq qəbul edin - Xərçəngdən qoruyur

ABŞ-də aparılan yeni tədqiqat göstərib ki, zeytun yağında olan təbii maddə xərçəng hüceyrələrini cəmi 30 dəqiqə ərzində məhv edə bilər. xəbər verir ki, zeytun yağı ilə bağlı araşdırma Rutgers Universiteti və Hunter College-d

.

İsti havalarda "eşq yaşamaq" infarkt edə bilər

Yüksək temperaturda cinsi münasibət ürək-damar sisteminə ciddi risklər yaradır. -ya istinadla bildirir ki, bu barədə seksoloq Larisa Nikitina "Life" nəşrinə danışarkən xəbərdarlıq edib. Onun sözlərinə görə ist

.

"Fironun lənəti"ndən ümid doğdu: Xərçəngin kökünü kəsən maddə görün harada tapıldı

Misirdə qədim fironların məzarını açan alimlərin müəmmalı şəkildə vəfat etməsi illərlə "Fironun lənəti" kimi tanınıb. İndi isə bu hadisələrin səbəbi olan ölümcül göbələk - Aspergillus flavus - tibb üçün yeni bi

.

Litri 20 manatdır - Xərçəngi məhv edir

ABŞ-də alimlər zeytun yağının xərçəngə qarşı gözlənilməz təsirini üzə çıxarıblar. xəbər verir ki, Rutgers Universiteti ilə Hunter College-in birgə apardığı araşdırma nəticəsində məlum olub ki, zeytun yağında təbii şəkild

turlar.az

sonxeber.az=https://sonxeber.az=sonxeber.az geymler 2025 gözəllik məhsulları toy makiyajlari qadınlar və kişilər meyvələr uşaq yeməkləri gozalti qaralar ucun suni mayalanma kurtlar vadisi bahar novruz hakistasi vetene aid atalar sozu